Raporti i Freedom House: Demokracia në botë në tërheqje

Freedom House publikoi të martën raportin vjetor për Lirinë në Botë. Ky raport është quajtur “Demokracia në tërheqje” pasi sipas Freedom House në vitin 2018 liria në botë shënoi vitin e 13-të radhazi të rënies në nivel global. Edhe pse sërish humbjet e përgjithshme janë ende të cekëta krahasuar me fitimet e shekullit të 20-të, sipas raportit modeli është i qëndrueshëm dhe i dëmshëm.

Në publikimin e Freedom House, Shqipëria rënditet e 120 nga 210 vende pjesëmarrëse duke u konsideruar një vend pjesërisht i lirë. Ajo ka marrë 68 pikë nga 100 pikë maksimale, ku 100 pikë shënohet për demokracinë më të lartë dhe 0 pikë për autokracinë më të egër.

Sipas raportit kanë ndodhur ndryshime në rajon përsa i përket rënditjes në krahasim me vitin e mëparshmë. “Ngjarjet në Ballkanin Perëndimor treguan një nevojë për angazhim të vazhdueshëm në rajon nga demokracitë e mëdha. Në Maqedoni, ndërmjetësimi nga Uashingtoni dhe Brukseli ndihmuan në zgjidhjen e një krize politike gjatë një viti, duke hapur rrugën për një qeveri të re të zgjedhur në mënyrë demokratike. Por në Serbi, toleranca e liderëve të BE ndaj tendencave autoritare të kryeministrit Aleksandër Vuçiç i lejoi atij që të anashkalojë më tej opozitën dhe të dëmtojë atë që mbetet nga mediat e pavarura pasi fitoi presidencën e vendit në prill”.

Freedom House thekson se presidenti Aleksandër Vucic i Serbisë dhe Presidenti Milo Gjukanoviç i Malit të Zi vazhduan të konsolidojnë pushtetin shtetëror rreth vetes dhe klikave të tyre, duke shmangur standardet themelore të qeverisjes së mirë dhe tejkalimin e roleve të tyre të caktuara kushtetuese.

Maqedonia është vendi që sipas Freedom House meriton një vemendje të posacme gjatë vitit të ardhshëm. “Një qeveri e përfshirë në mënyrë demokratike, etnikisht përfshirëse, po kërkon të çrrënjosë korrupsionin dhe abuzimet e tjera sistematike që u përkeqësuan nga paraardhësi i skandalizuar i saj dhe mund të zgjidhë edhe “mosmarrëveshjen e emrit” me Greqinë që ka penguar rrugën e vendit drejt BE anëtarësimi”.

Nga një vëzhgim i tabelave të rënditjes së vendeve sipas pikëve të marra, vëmë re se Shqipëria nuk ka ndryshuar pozicion në krahasim me vitin e mëparshëm, duke lënë pas në rënditje, Malin e Zi me vetëm një pikë (67), Kosovën (52), Maqedoninë (58) dh Turqinë me vetë 32 pikë. Ndërkohë që pavarësisht uljes në rënditje për vitin 2018 Serbia ka grumbulluar 73 pikë, Greqia 85 pikë, Italia 89 pikë, Kroacia 86 pikë, Rumania 84 pikë.

Probleme në rënditje përsa i përket lirisë ka pasur Hungaria. Kryeministri Viktor Orbán ka kryesuar një nga rëniet më dramatike të hartuara ndonjëherë nga Freedom House në Bashkimin Evropian. Duke punuar metodikisht për të mohuar zërat kritikë në media ose shoqëri civile, Orbán dhe partia e tij e djathtë nacionaliste Fidesz mbrojti lehtë supermajoritetin e tyre parlamentar në zgjedhjet e vitit 2018. Menjëherë pas kësaj, qeveria detyroi mbylljen e Universitetit të Evropës Qendrore,CEU duke dëbuar komunitetin e saj të gjallë akademik. Megjithatë, viti përfundoi me mospajtim të fortë nga mijëra protestues të cilët dolën në rrugë për të denoncuar abuzimet e Orbanit.

Ndërkohë përsa i përket vendeve të rajonit si Franca dhe Gjermania vihet re se ndikimi i krizës së refugjatëve vazhdon të ushqejë rritjen e partive ksenofobike dhe ekstremit të djathtë.

“Marine Le Pen, kreu i Frontit Nacional të ekstremit të djathtë të Francës, mundi kandidatët presidencialë të zakonshëm me premtimet e saj për të pezulluar imigracionin dhe për të mbajtur një referendum mbi anëtarësimin e Francës në BE, ndonëse ajo humbi në raundin e dytë përballë të sapoardhurit të qendrës Emmanuel Macron. Ndërsa alternativa euroskeptike dhe anti-imigrante për Gjermaninë u bë partia e parë e ekstremit të djathtë që hyri në legjislaturën e Gjermanisë që nga viti 1945, pas një fushate në të cilën liderët e saj kërkonin deportimin e “numrit të madh të refugjatëve” dhe karakterizuan Islamin si të papajtueshëm me identitetin gjerman”.

Sipas raportit në Austri, Partia e Lirisë së Lirë Islamofobike përfundoi e treta në zgjedhjet parlamentare dhe hyri në një koalicion qeverisës të kryesuar nga Partia Popullore Konservatore. Në Holandë, Partia famëkeqe ksenofobike për Lirinë, u bë grupi kryesor i opozitës në parlament.

Përkeqësime ka bërë Turqia, duke u rënditur nga një vend pjesërisht i lirë në një vend jo të lirë për të shënuar kështu kulmin e një rrëshqitjeje të gjatë e të përshpejtuar në lirinë në Botë. “Rezultati i vendit ka qenë në rënie të lirë që nga viti 2014 për shkak të një serie të sulmeve në shtyp, përdoruesit e mediave sociale, protestuesit, partitë politike, gjyqësorin dhe sistemin zgjedhor, pasi Presidenti Rexhep Tajip Erdoan lufton për të imponuar kontroll të personalizuar mbi shtetit dhe shoqërisë në një mjedis të përkeqësuar të sigurisë kombëtare dhe rajonale.”

Raporti përmend se presidenti Erdogan riformuloi pronësinë e medias për t’iu përshtatur nevojave të tij. Përgjigjja e tij ndaj grushtit të shtetit të vitit 2016 është bërë një gjueti shtrënguese, duke rezultuar në arrestimin e rreth 60.000 njerëzve, mbylljen e mbi 160 mediave dhe burgimin e mbi 150 gazetarëve. Krerët e partisë së tretë më të madhe në parlament janë në burg dhe rreth 100 kryebashkiakë anembanë vendit janë zëvendësuar me masa emergjente ose presion politik nga presidenti.

Ndërkohë sipas raportit ka përmirësime befasuese në vende të veçanta – duke përfshirë Malajzinë, Armeninë, Etiopinë, Angolën dhe Ekuadorin të cilat tregojnë se demokracia ka një apel të qëndrueshëm si një mjet për mbajtjen e përgjegjësive të krerëve dhe krijimin e kushteve për një jetë më të mirë. Edhe në vendet e Evropës dhe Amerikës së Veriut ku institucionet demokratike janë nën presion, lëvizjet dinamike qytetare për drejtësi dhe përfshirje vazhdojnë të mbështeten në arritjet e paraardhësve të tyre, duke zgjeruar fushën e asaj që qytetarët mund dhe duhet të presin nga demokracia.

Numri i vendeve të përcaktuara si “të lira” në raportin e Freedom House është 88, që përfaqëson 45 për qind të 195 politikave në botë dhe më shumë se 2.9 miliardë njerëz – ose 39 për qind të popullsisë globale. Numri i vendeve të lira u rrit me një nga raporti i vitit të kaluar.

Numri i vendeve që kualifikohen si “pjesërisht të lira” qëndron në 58 ose 30 përqind të të gjitha vendeve të vlerësuara ose 24 përqind të totalit të botës. Numri i vendeve pjesërisht të lira është zvogëluar me një krahasuar me një vit më parë. Një total prej 49 shtetesh konsiderohen “jo të lira”, që përfaqësojnë 25 për qind të politikave të botës. Numri i njerëzve që jetojnë nën kushte jo të lira ishte rreth 2.7 miliardë njerëz, ose 37 për qind e popullsisë globale, megjithëse është e rëndësishme të theksohet se më shumë se gjysma e këtij numri jeton vetëm në një vend: Kina. Numri i vendeve jo të lira qëndron i njëjtë.

Vendet me demokracinë më të lartë në botë me një renditje nga 98-100 pikë janë: San Marino, Australia Luksemburgu, Zelanda e Re, Uruguai, Hollanda, Kanadaja, Finlanda Norvegjia, Suedia.