Organizata Botërore e Shëndetit (OBSH) thotë se pothuajse 700.000 fëmijë nën 5 vjeç vdesin çdo vit nga ndotja e ajrit. Miliona të tjerë dënohen më sëmundje për jetë për shkak të dëmit që shkaktohet në procesin e zhvillimit të trurit dhe të trupit.
Gjë që nuk është surprizuese kur kuptohet se 9 nga 10 persona janë të prekur nga ajri i ndotur. OBSH thotë se më shumë se 93% e 1.8 bilion fëmijëve në botë janë të ekspozuar nga ajri i ndotur toksik duke përfshirë 630 milion fëmijë që janë nën moshën 5 vjeç.
Në botën e zhvilluar, më shumë se gjysma e fëmijëve nën 5 vjeç janë të ekspozuar në nivelet e ajrit të ndotur mbi limitet e OBSH. Por, në botën që është duke u zhvilluar këto shifra kanë një rritje shokuese deri në 98%.
Fëmijët më shumë në risk
Fëmijët janë veçanërisht të ndjeshëm. Në çdo frymëmarrje, ata marin më shumë ajër për njësi të peshës së trupit se sa të rriturit. Grimcat e lehta, grimcat e vogla të ndotjes në ajër që janë më të holla se një qime e vetme njerëzore, përbëjnë një kërcënim të veçantë. Ato mund të kalojnë nga mushkëritë në tru, duke dëmtuar membranat që mbrojnë nga substancat toksike.
Doza e kimikateve toksike që duhen për të dëmtuar një tru në zhvillim është shumë më e ulët se ai që do të dëmtonte një të rritur. Si dhe grimcat, nivelet e larta të grimcave magnetite, ndotës i lidhur me sëmundjet neuro-degjenerative, janë gjetur në trurin e njerëzve që jetojnë në zonat urbane.
Qytete të pistë
Urbanizimi është një shkak kryesor. “World Economic Forum” parashikon që në vitin 2050 më shumë se 2 e 3 e popullsisë së botës do të jetojë në qytet. Ndërkohë që qytetet janë motorët e ekonomisë globale, duke përllogaritur 80% e GDP, ata gjithashtu prodhojnë 75% të dioksidit të karbonit (CO2).
Megjithëse CO2 po nxit ndryshimin e klimës, në nivelin e tokës janë ndotësit si grimcat dhe oksidet e azotit të djegura nga djegia e lëndëve djegëse fosile që po i dëmtojnë fëmijët. Qytetet, zjarret në oborrin e shtëpisë janë një shkak kryesor i shëndetit të sëmurë tek fëmijët, edhe nëse ajri jashtë shtëpisë është më i pastër se në një qytet.
Bazuar në “American Lung Association” fëmijët janë veçanërisht të ndjeshëm nga ndotja e ajrit për shkak se mushkëritë e tyre janë duke u rritur dhe ata janë më shumë aktivë se sa të rriturit. Të luajturit i bën fëmijët të thithin më shumë ajër të ndotur sepse janë më afër me tokën.
Shumica – 80% – e zhvillimit të mushkërive ndodh pas lindjen dhe vazhdon gjatë gjithë fëmijërisë. Mungesa e imunitetit natyral, i zhvilluar nga të rriturit me kohën, i bën fëmijët gjithashtu të ndjeshëm ndaj infeksioneve të frymëmarrjes gjë që rrit sensibilitetin e tyre ndaj ajrit të ndotur.
Çfarë mund të bëhet?
OBSH dhe Unicef kanë rënë dakord që është e nevojshme që të merren masa urgjente për të shkurtuar emetimet në mbarë botën, veçanërisht në qytete. Vendet me urbanizim të shpejtë kanë mundësinë të anashkalojnë teknologjitë më të vjetra ndotëse dhe të shkojnë direkt në alternativa më të pastra me zero emetime.
Dhënia e aksesit të familjeve në lëndë djegëse të pastra gatimi do të bënte një ndryshim masiv për fëmijët në zonat rurale. Më shumë se 40% e popullsisë botërore nuk kanë akses në lëndë djegëse të pastra dhe megjithëse disponueshmëria e tyre po rritet, OBSH thotë se nuk po ecën me rritjen e popullsisë, veçanërisht në Afrikën subsahariane.
Marrja e masave po bëhet gjithnjë e më urgjente. Një raport i vitit 2018 i Kombeve të Bashkuara theksoi se megjithëse normat e vdekshmërisë foshnjore janë përgjysmuar në dy dekadat e fundit, cilësia e dobët e ajrit ka çuar në vdekshmëri më të lartë tek fëmijët në vitin e tyre të parë të jetës. Nëse nuk veprojmë tani, vitet e përparimit në shëndetin e fëmijës mund të ndryshojnë.
Burimi: World Economic Forum
