Nga Sergei Kuznetso/Politico.eu
Roman Protasevich e kuptoi se diçka nuk ishte në rregull kur fluturimi “Ryanair FR4978” që supozohej se do ta çonte nga Athina në Vilnius u drejtua për në Minsk.
“Mos e bëj këtë. Ata do të më vrasin. Unë jam një refugjat, ”thuhet se i tha një stjuardese të dielën, ndërsa avioni u drejtua për në kryeqytetin bjellorus të shoqëruar nga një avion luftarak.
Ai kishte arsye të kishte frikë.
Ditën tjetër ai doli në një video rrëfyese, duke thënë se po trajtohej mirë nga autoritetet dhe po bashkëpunonte në një hetim të “organizimit të trazirave masive në qytetin e Minskut”.
Të dy, Protasevich dhe një shoqëruesja e tij, Sofia Sapega, u raportuan të arrestuar gjatë ndalesës së detyruar – një incident i denoncuar nga udhëheqësit në të gjithë botën si një “rrëmbim”. Ryanair e quajti uljen e detyruar një “akt të piraterisë së aviacionit”.
Masat për të kapur Protasevich ishin të jashtëzakonshme, dhe ato tani e ekspozojnë Bjellorusinë në tërbimin e BE-së dhe SHBA-së dhe ndaj sanksioneve të mundshme, por për Alexander Lukashenko, udhëheqësi prej një kohe të gjatë i Bjellorusisë, kërcënimi i paraqitur nga Protasevich dhe nga blogerë e gazetarë të tjerë është po aq i jashtëzakonshëm.
Protasevich, 26 vjeç, është mes një grupi gazetarësh që kanë detajuar dhunën e përdorur nga forcat besnike të Lukashenkos për ta ndihmuar atë të qëndrojë në pushtet. Ata gjithashtu kanë mbuluar protestat masive të shkaktuara nga zgjedhjet presidenciale të gushtit – të cilat konsiderohen gjerësisht se janë vjedhur nga Lukashenko – dhe gjithashtu i koordinuan ato në mënyrë aktive.
Vitin e kaluar, Protasevich ishte kryeredaktor i “Nexta Live”, me qendër në Varshavë, një kanal i mediave sociale në Telegram, një aplikacion mesazhesh i koduar, krijuar nga dy inxhinierë rusë, që është bërë mënyra e preferuar e organizimit të protestave anti-Lukashenko.
“Nexta Live”, e cila aktualisht ka 1.2 milion abonentë, u themelua nga një tjetër gazetar i opozitës Bjelloruse, Stepan Putilo, i njohur ndryshe me emrin e penës si Svetlov.
#Belarus Breaking. Pro-government channels published Raman #Pratasevich video address. He was forced to say he is confessing that he was “plotting riots” pic.twitter.com/vhyIs6FmWC
— Hanna Liubakova (@HannaLiubakova) May 24, 2021
Ne shpesh mbetemi burimi i vetëm i informacionit për atë që po ndodh në vend,” i tha Svetlov POLITICO në një intervistë nga selia e tij në Varshavë në fund të gushtit. Nexta ka dhënë udhëzime se ku duhet të mblidhen protestuesit dhe i ka paralajmëruar ata për veprimet e forcave të sigurisë – duke siguruar drejtimin kryesor për një opozitë që është kryesisht pa udhëheqës pasi shumica e figurave të opozitës janë ose në arrest ose në internim.
Kjo e ka shtyrë qeverinë të shohë blogerët si një kërcënim kryesor i sigurisë. Lukashenko ka denoncuar kanalet Telegram për “lajme të rreme dhe falsifikime”. Të hënën, ai nënshkroi një ligj të ri mbi mediat dhe tubimet masive që e bën të vështirë organizimin e demonstratave dhe e bën të paligjshme për reporterët për t’i mbuluar ato. “Gazetarët nuk mund të veprojnë si organizatorë ose pjesëmarrës të ngjarjeve masive gjatë punës së tyre,” raportoi agjencia e lajmeve Belta.
Në tetor, një gjykatë në Minsk e shtoi “Nexta Live” dhe madje edhe logon e saj në listën qeveritare të organizatave të informacionit “ekstremist”, që do të thotë se ribotimi ose citimi i përmbajtjes së saj të lajmeve në mediat bjelloruse konsiderohet një krim.
Një muaj më vonë, autoritetet bjelloruse akuzuan Putilo dhe Protasevich për drejtimin e trazirave masive, të cilat u shoqëruan me “dhunë masive dhe rezistencë të armatosur ndaj autoriteteve”, si dhe nxitje të urrejtjes shoqërore. Minsk nxiti qeverinë polake të ekstradojë gazetarët, të cilët kishin kërkuar azil, “në momentin më të parë të mundshëm, duke marrë parasysh rrezikun e veçantë publik të veprimtarisë së tyre kriminale”. Varshava nuk pranoi.
Në nëntor, gazetarët botuan një kopje të një dokumenti bjellorus të KGB-së, duke treguar se ishin në listën zyrtare të terroristëve të agjencisë së sigurisë.
Në muajt e fundit, Protasevich u zhvendos në Lituani, ku ai shërbeu si redaktor i një kanali tjetër opozitar Telegram të quajtur Belamova, i cili aktualisht ka 260,000 vizitorë.
Këtë prill, një gjykatë në Bjellorusi gjithashtu shtoi “Belamova” në listën e mediave “ekstremiste” për “thirrjet e saj të rregullta për trazira dhe protesta në rrugë” në mënyrë që të destabilizonte situatën në vend dhe të ndryshonte rendin kushtetues.
Kjo e bëri Protasevich një shënjestër, ndërsa fluturonte për në Vilnius mbi Bjellorusinë.
“Një alarm për bombë, i cili rezultoi i rremë, ishte një operacion i veçantë për të kapur kryeredaktorin tonë. Me urdhër personal të Lukashenkos, një fluturim ndërkombëtar u ndërpre, ”tha kanali Belamova në një deklaratë pas arrestimit të tij.
“Por ne vazhdojmë të punojmë si zakonisht dhe do ta bëjmë derisa të fitojmë,” lexonte deklarata. “Është misioni dhe detyra jonë – të kujdesemi për të vërtetën dhe të luftojmë kundër së keqes që krijon terror absolut në vendin tonë.”
Në muajt e fundit, si Lituania ashtu edhe Polonia kanë pritur refugjatë bjellorusë që ikin nga regjimi i Lukashenkos. Svetlana Tikhanovskaya, rivalja kryesor i Lukashenkos gjatë zgjedhjeve presidenciale, është në mërgim në Vilnius. Burri i saj Sergei, një bloger i njohur, është në burg në Bjellorusi; ai u arrestua vitin e kaluar pasi tha se do të sfidonte Lukashenkon në zgjedhje.
Protasevich ishte në Athinë për pushime dhe për të mbuluar vizitën e Tikhanovskaya atje para se të fluturonte përsëri në Lituani.
Bjellorusia renditet në vendin e 158 nga 180 vende në lirinë e shtypit, sipas renditjes vjetore nga organizata “Reporterët pa Kufij”.
“Bjellorusia është vendi më i rrezikshëm në Evropë për personelin e medias. Gazetarët kritikë dhe blogerët i nënshtrohen kërcënimeve dhe dhunës dhe arrestohen në një numër të madh”, tha “Reporterët pa Kufij”
