985 milion euro ishin dëmet që shkaktoi tërmeti i 26 nëntorit të vitit 2019, me magnitude 6.3 Richter.
Në një dokument të publikuar nga qeveria shqiptare ditën e mërkurë u përmblodhën të gjitha dëmet e shkaktuara dhe kostot financiare të tyre.
Sipas raportit zyrtat, nga tërmeti u prekën 202,291 persona, 51 humbën jetën dhe 17.000 të tjerë u zhvendosën nga banesat e tyre.
Të pranishëm në tryezën publike ishin përfaqësues të Organizatës së Kombeve të Bashkuara, përfaqësues të qeverisë, Bashkimit Evropian, Bankës Botërore dhe PNUD. Ambasadori i BE-së në Tiranë, Luigi Soreca u shpreh se menaxhimit të donacioneve i takon qeverisë.
Dokumenti i publikuar do të shërbejë si një raport me të cilën qeveria shqiptare do të paraqitet në konferencën e donatorëve në Bruksel, më 17 shkurt.
Ministri i Bujqësisë Blendi Cuci, gjatë takimit tha se :”Për pritshmëritë, sigurisht, ne po bëjmë gjithcka që kemi në dorë për të sensibilizuar miqtë tanë ndërkombëtarë. Do ia lëmë Konferencës për të parë kontributin e të gjithëve. Kjo që paraqitëm sot është një dokument shumë i rëndësishëm për suksesin e konferencës në 17 shkurt në Bruksel. Konferenca është një nga momentet më të rëndësishme. Ne kemi pritshmëritë tona dhe jemi të bindur se do të jetë angazhim përtej normale”.
Sa i përket dëmeve të shkaktura në sektorë të vecantë, në krye qëndron sektori i strehimit me një dëm prej afro 700 milion euro, ndjekur më pas nga sektori i prodhimit me 150 milion euro. Arsimi me 72.4 milion euro, infrastruktura me 33.4 milion euro, mbrojtja civile me 22 milion euro dhe shëndetësia me 9.9 milion euro.
Bashkitë më të prekura janë bashkia Durrës, e ndjekur nga Tirana, kruja, Kavaja, Shijaku, Vora, Kurbin, Lezha,Kamza dhe Mirdita.
Pasojat kanë qenë të dukshme edhe në kulturë, ku 111 monumente kulture janë dëmtuar. Sa i përket ndërtesave arsimore, në Durrës janë dëmtuar 66 ndërtesa ndërsa në Tiranë numri arrin në 178.
86% e dëmeve janë në sektorin privat, ndërsa në atë publik përllogariten në 14%.
Për rimëkëmbjen në të gjithë sektorët si arsimi, shëndetësia, strehimi, infrastruktura, prodhimi, mbrojtja sociale dhe civile shifra totale arrin në 1 miliard e 73 milion euro.
Më 17 shkurt këto të dhëna do të paraqiten në konferencën e donatorëve në Bruksel ku pritet të grumbullohen të ardhura.
Piramida e Tiranës, një simbol dhe pikë referimi i kryeqytetit i kaloi në pronësi në vitin 2016 nga Ministria e Kulturës Bashkisë së Tiranës. Me funksionin si Qendër ndërkombëtare e Kulturës “Arbnori” , pas kalimit në pronësi të bashkisë sipas vendimit të Këshillit të Ministrave, kjo ndërtesë do të marrë funksionin e një qendre shumë funksionale për organizimin e ngjarjeve sociale, promovimin e artit, kulturës dhe teknologjisë.
Vendimi i kalimit të Piramides në pronësi të Bashkisë Tiranë
Më 27 shkurt të vitit 2019, u bë rrethimi i godinës me kangjella dhe tabela informuese për kthimin e zonës në kantier ndërtimi.
Rrethimi i Piramidës/Foto: Doriana Musai
Rrethimi i Piramidës/Foto: Doriana Musai
Rrethimi i Piramidës /Foto: Doriana Musai
Rrethimi i Piramidës /Foto: Doriana Musai
Rrethimi i Piramidës /Foto: Doriana Musai
Rrethimi i Piramidës /Foto: Doriana Musai
Por, Piramida dhe hapësira publike përreth qëndron e rrethuar me kangjella prej më shumë se një viti. Tabelat që paralajmëronin kujdesin nga punimet janë hequr, pasi gjurmë të punimeve nuk ka. Ndërkohë mungojnë edhe tabelat informuese që të tregojnë të dhëna për projektin, nisjen, kohëzgjatjen, duke e kthyer në një hapësirë që ka mbetur thjesht e rrethuar.
Premtimet për rinovimin e piramidës kanë ecur me një ritëm shumë më të shpejtë se punimet
Për të dëgjuar premtimin e parë nga Kryebashkiaku Veliaj duhet të kthehemi në kohë në vitin 2016, pak kohë pasi institucioni që ai drejton mori në pronësi objektin.
Në 8 dhjetor 2016 në një takim me mësuesit e Tiranës kryetari i Bashkisë Erion Veliaj përshëndeti kalimin e Piramidës nga Ministria e Kulturës në pronësi të Bashkisë dhe u shpreh se:
“Mezi pres që ti japim Tiranës një piramidë, t’ja rikthejmë qytetit. Ideja e bashkisë bashkë me arkitektët e huaj ndërkombëtarë që kanë kontribuar është që t’ja kthejë qytetit si një qendër kulturore edhe mezi pres që si në kohën time kur Piramida ishte në fakt qendra dhe gëlonte nga aktiviteti dhe Rinfesti apo Tirana Art festi që e quajmë sot”.
Në 10 dhjetor të vitit 2016, Veliaj premtoi se takimi te Piramida në atë gjendje do të ishte i fundit.
“Kjo do të jetë hera e fundit që ne takohemi tek Piramida në këtë gjendje. Bashkia ka një projekt shumë ambicioz për ta kthyer Piramidën në një hapësirë publike, për t’ja kthyer qytetarëve të Tiranës, për ta bërë të aksesueshme për aktivitete publike ndaj dhe besoj që si hera e fundit që takohemi në Piramidë, besoj do kujtojmë dhe këtë metaforë se si hapësira që janë shumë tërheqëse në qendër të qytetit dhe që janë simbolika të qytetit tonë, mund të kthehen dhe në funksionale në dobi të qytetarëve “,- u shpreh Veliaj.
Qartësia për projektin e rindërtimit të Piramidës nuk ka qenë e dukshme për publikun, por edhe për vetë drejtuesin e bashkisë. Kjo pasi, në daljet publike godinës së Piramidës i janë veshur disa funksione që mendohej se do të kishte pas rikonstruksionit.
Më 10 tetor 2017 në një mbledhje në ambientet e këshillit bashkiak të Tiranës me të rinj, Veliaj u shpreh se pikërisht në atë vit do të buxhetohej transformimi i Piramidës në një hapësirë multi dimensionale.
“Prona më e shtrenjtë e Tiranës është si një karkatë e vdekur në mes të bulevardit që është Piramida. Qysh aty na lindi ideja, a mund ta rikonstruktojmë ne piramidën tani me këtë funksion. Pra , me teatër, me film, me bibliotekë, me kurse dixhitale, pra të kodimit apo të programimit pra që janë të gjitha gjëra që dikush mund ti ndjeki pa qenë detyrimisht profesionist në atë fushë. Këtë vit ne do të buxhetojmë që piramidën ta transformojmë“.
Në mars të vitit 2018 në një takim me Fondin Shqiptaro -Amerikan të Zhvillimit Veliaj nënshkroi marrëveshjen e bashkëpunimit për të kthyer Piramidën në një qendër multifunksionale.
“Hedhim hapin e parë zyrtar për formalizimin e një marrëveshjeje midis bashkisë së Tiranës dhe Fondacionit Shqiptaro-Amerikan për të transformuar Piramidën e Tiranës ndërtesën më ikonike të qytetit tonë dhe qendrën më të madhe për të rinjtë , kryesisht e fokusuar në arsimimin dixhital , me kulturën e teknologjisë së informacionit dhe sigurisht edhe me hapësira të tjera në funksion të artit, kulturës edhe të gjithave kurseve profesionale apo hapësirave të tjera rinore“,-u shpreh Veliaj, ndërkohë që u premtua që projekti do të bëhej publik në maj të atij viti.
Në Festivalin e Inovacionit të organizuar nga Bashkia Tiranë në 18-20 shtator 2018, në fjalën e mbajtur para të ftuarve Veliaj përdori të njëjtën retorikë si ajo e dy viteve radhazi më herët.
“Bashkë me Kryeministrin dhe qeverinë shqiptare ne kemi vendosur që ndërtesën me ikonike të Tiranës ta kthejmë në një qendër, në një shkollë alternative, për 5 mijë të rinj, çdo muaj, që të mësojnë teknologji informacioni dhe kthimi i Piramidës sipas një modeli që ne në fakt nuk e kemi kopjuar në perëndim, e kemi kopjuar në lindje , Tumo Center në Irevanë, për sa kohë jemi të qartë që e ardhmja nuk është nesër është tani. Që kjo ndodh ky inovacion ndodh në qytete, mund të bashkojmë ata që investojnë me ata që krijojnë , ne mund të kemi një histori suksesi këtu në Ballkan”.
Viti 2019 e gjeti Piramidën të “shëtiste” sërish në podiumet dhe prezantimet e bashkisë me investitorë dhe arkitektë, pa u finalizuar akoma dhe pa një datë fikse se kur të do nisnin punimet.
Më 25 prill të 2019, në një takim në ambientet e Kryeministrisë u prezantua projekti final i Piramidës nga arkitekti Winy Mass, i cili përdori fjalën TUMO, si një përvojë e kryqëzuar mes disa fushave duke përfshirë: animacion, zhvillimi i lojërave, kinematografia, web Design, muzikë, shkrimi, vizatim, dizajn grafik, modelimi 3D, programim, robotikë, grafika e lëvizjes, fotografi dhe media e re.
Në këtë takim kryebashkiaku Veliaj nuk ngurroi të tregonte edhe kohën kur do të niste puna.
“Përsa i përket kalendarit të punimeve , ne në dy muajt e ardhshëm do të finalizojmë detajet dhe skicat finale. Do të fillojmë në qershor fillimisht me pastrimin, edhe le të themi heqjen e gjithë objekteve te tepërta , ndarjeve, barrierave, mureve, xhamave, skeleteve metalike që sot janë një pengesë…”
Ndërkaq u shpreh entuziast se kjo godinë e transformuar do të ishte gati për vitin 2020, vit në të cilin Shqipëria mirëpret Samitin Dixhital të Ballkanit.
“Kemi një arsye ose sebep për vitin tjetër, Kryeminsitri dhe qeveria shqiptare do të mirëpresin Samitin Dixhital të Ballkanit dhe sa mirë do të ishte që ky soft openi për të cilin folëm, të ishte dera e parë që hapej për samitin dixhital“.
E ndërkohë kur në qershor të 2019 nuk filloi asnjë iniciativë për pastrimin e piramidës, kryebashkiaku në 15 tetor të po këtij viti në deklaratën e tij publike shpall të përfunduar projektin dhe mbylljen e garës për punimet.
“Sot është akti final kur ne marrim në dorë projektin, pra e përkthejmë ëndrrën në një projekt të zbatueshëm edhe brenda këtij viti ne do të kemi një garë për të filluar punimet në Piramidën e Tiranës dhe me një supervizim të përbashkët por dhe me një menaxhim dhe financim të përbashkët me ADF-në do të shohim se si në një vit , një vit e gjysmë, do të transformojmë hapësirën ose pronën më të lakmuar të qytetit të Tiranës , në hapësirën që do të trasformojë besoj të ardhmen e fëmijëve të këtij qyteti “.
Si është gjendja e Piramidës sot?
Pas pothuajse katër vitesh premtime, ngjitje në podium, entuziazëm për godinën e re multidimensionale që do t’i dhurohej kryeqytetit, godina e Piramidës vazhdon të qëndrojë e braktisur, pa asnjë ndërhyrje, pa asnjë tabelë për nisjen dhe kohëzgjatjen e punimeve dhe për më tepër e rrethuar me rrjetë teli.
Hapësira përreth Piramidës është një hapësirë publike dhe si e tillë i përket qytetarëve. Sipas sociologut dhe filozofit Jurgen Habermas sfera publike është një fushë e jetës sonë, në të cilën mund të formohet opinioni publik dhe kjo konsiston në një seri ndërmjetësimesh mes shoqërisë civile dhe shtetit.
Çfarë sjell rrethimi i një hapësire publike për qytetarët?
Rrethimi i Piramidës u ka mohuar qytetarëve të shfrytëzojnë hapësirën përreth saj, duke përfshirë hapësirën e gjelbëruar të përdorur gjatë kohës me diell, por gjithashtu duke diktuar edhe disa kalime artificiale për njerëzit nëpërmjet barrierave. Sipas arkitektes Doriana Musai, nëse kjo hapësirë do të ishte kantier ndërtimi, punime duhet të kishin filluar 30 ditë pas rrethimit.
Arkitekte Doriana Musai
“Që në momentin që u rrethua bari dhe pjesa e gjelbërt është e pa aksesueshme, vetë objekti është i pa aksesueshëm dhe njerëzit janë të orientuar tashmë nëpër disa rrugica të cialt e kanalizojnë qarkullimin pikërisht në këto rrethime që janë bërë në mënyrë propagandistike do të thoja, pasi nuk janë rrethimet e një kantieri ndërtimi . Nëse do të ishin rrethimet e një kantieri ndërtimi punimet duhet të kishin filluar 30 ditë pas rrethimit. Ne jemi tashmë po bëjmë vitin dhe siç e shohim këtu nuk ka asnjë makineri , nuk ka asnjë tabelë projekti dhe mesa dihet publikisht të paktën nuk është thënë akoma nëse ka një projekt të miratuar, nëse do futet në fond investimi, nëse do bëhet dicka vërtet për këtë piramidë apo do ngelemi te ai projekti i renderave që kemi parë prej vitesh tashmë”, shprehet Musai për Citizens Channel.
Sipas arkitektes Musai, këto barriera artificiale që qëndrojnë për një kohë të gjatë në një hapësirë të caktuar, sidomos kur kjo hapësirë është publike krijojnë konceptin e të mos qënit i lirë.
“Kjo në mënyrë instiktive, njeriu në mënyrë të vullnetshme ndoshta nuk e kupton, por nëse këto modele përsëriten dhe në fakt në Tiranë fatkeqësisht janë të përsëritura kudo, krijojnë një lloj ngarkese psikologjike dhe psikike pasi të qënurit të rrethuar në fakt është të mos qenurit i lirë. Hapësira publike dhe rrethimi të dyja bashkë nuk rrinë, bien ndesh. Hapësira publike, neve e konsiderojmë vendin ku mund të ndërtojmë demokracinë, pasi aty është vendi ku kryqëzohen njerëzit, aty është vendi ku njerëzit komunikojnë, ku krijojnë ndërveprim me njëri tjetrin, ku krijohen komunitet dhe aty është baza e demokracisë së një vendi. Nëpërmjet hapësirës publike, nëpërmjet ndërhyrjeve dhe të gjitha metodave, mekanizmave, tullceve që mund të përdorim për ta ndryshuar apo kornizuar neve sigurisht që ndërhyjmë direkt në mënyrën se si bëjmë komunitet se si bëjmë shoqëri”.
Për të mësuar më shumë rreth procesit të nisjes së punimeve për Piramidën e Tiranës, Citizens Channel iu drejtua Bashkisë Tiranë me një kërkesë për informacion ku kërkoi të dinte:
Cilat janë arsyet/pengesat që kanë çuar në vonesën e nisjes së punimeve për transformimin e godinës së Piramidës ?
Kur është parashikuar nisja e punimeve dhe afati i përfundimit të tyre?
Kopje të projektit fitues për rikonstruksionin e Piramidës.
Pavarësisht se afati i përcaktuar në ligj ka kaluar, institucioni nuk ka kthyer një përgjigje deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi.
Të paktën 10 viktima janë regjistruar në vend si pasojë e aksidenteve në ashensorë, kryesisht në godinat e banimit. Rastet fatale nuk kanë munguar as në Durrës. Kabllo që këputen, kabina që bien në gjendje të lirë dhe një përplasje që mund të rezultojë fatale për jetën a shëndetin. Bllokim në ashensorë për shkak të ndërprerjes së energjisë elektrike, apo nga goditjet sizmike. Makth pafund për këdo që e ka provuar një situatë të tillë. Edhe pse ashensorët konsiderohen si një nga mjetet e transportit më të sigurta në botë, pasi mbahen nga 6 deri në 12 kabllo çeliku që parandalojnë rëniet fatale, dhe kanë sisteme sigurie, aksidentet nuk mungojnë. Ndaj natyrshëm për këdo lind pyetja: Sa të rrezikshëm janë ashensorët dhe kush është përgjegjës për mirëmbajtjen e tyre?
Kontrollet e ashensorëve
Tërmetet e vjeshtës sollën sërish në vëmendje problematikat me ashensorët. Menjëherë pas tërmetit të 21 shtatorit nisën kontrollet e tyre nëpër pallate, ndërsa me rënien e tërmetit të fuqishëm të 26 nëntorit këto kontrolle u intensifikuan. 12 grupe pune të Inspektoratit Shtetëror të Mbikëqyrjes së Tregut vepruan në qytetin e Durrësit për një periudhë dyjavore duke verifikuar nëse ishte kryer vlerësimi i gjendjes së ashensorëve pas tërmetit, në të kundërt vendosej bllokimi i tyre. Problemet e konstatuara më shpesh në ashensorët e pallateve kanë qenë dalja nga shinat dhe defektet në sistemin e frenimit, apo hapje-mbylljen e dyerve. Inspektori i IKMT-së Aleks Haxhiraj tregon se kontrollet janë kryer në terrene, godina ku ka banorë, ndërsa në pallatet e pabanueshme grupet nuk kanë hyrë për të verifikuar gjendjen:
Aleks Haxhiraj, inspektori i IKMT-së
“Kur pallatet janë të pabanueshme, është e kuptueshme që as ashensori nuk duhet të përdoret.”
Realiteti ka ofruar thyerje të këtij rregulli dhe në shumë pallate të pabanueshme. Edhe aty ku shkallët janë krejtësisht jashtë funksionit dhe godina është vlerësuar e pabanueshme, banorët për t’u ngjitur në apartamentet e tyre kanë përdorur ashensorët. Përballë shkallëve të dëmtuara, ato janë vlerësuar si më të sigurta për të nxjerrë prej banesave veshje apo sende me vlerë.
Petrit Dulemata, banor i një prej pallateve
“Ashensorin tonë nuk e ka inspektuar askush. Nuk ka asnjë njoftim për këtë, por ai punon siç mund ta shihni dhe vetë. Madje përdoret nga banorët që nuk jetojnë më në këtë pallat krejtësisht të pabanueshëm.” – thotë Petrit Dulemata, banor i një prej pallateve që është vlerësuar me nivelin e dëmtimit DS4 në lagjen 18 të Durrësit.
Drejtori i Inspektoratit Shtetëror të Mbikëqyrjes së Tregut Julian Llupo thotë se grupet e punës gjatë aksionit të ndërmarrë pak ditë pas rënies së tërmetit të fund nëntorit kanë kryer kontrollin e të paktën 942 ashensorëve dhe të dhënat janë në përpunim e sipër. Përmes këtyre kontrolleve, ISHMT vuri në lëvizje jo vetëm administratorët e pallateve, po dhe qytetarët që të kërkojnë verifikimin e gjendjes së ashensorëve nga instaluesit, para përdorimit të tyre.
Pas tërmetit të 21 shtatorit, përmes një VKM-je, Qeveria kërkoi që brenda 31 dhjetorit të vitit 2020 të bëhet kontrolli i plotë i ashensorëve ekzistues, të vendosur në shërbim deri më 31 dhjetor 2019. Sipas Llupos, është domosdoshmëri kryerja e verifikimit fillestar dhe atij periodik të ashensorëve, si e vetmja formë e detyrueshme që ofron siguri. Paralelisht me kontrollet po kryhet dhe regjistrimi pranë inspektoratit i të gjithë ashensorëve në rang vendi. Regjistri i tyre elektronik do të përmbajë të gjithë dosjet teknike të ashensorëve në përdorim aktualisht.
Banorët dhe administratorët e pallateve
Drejtuesja e Qendrës “Konsumatori Shqiptar” Ersida Teliti thekson se ashensorët janë një e mirë e përbashkët, po që duhet të plotësojnë disa standarde për sigurimin e jetës dhe shëndetit të përdoruesve të tyre, ndërkohë që vetë konsumatorët duhet të njohin të drejtat e tyre, po dhe të respektojnë udhëzimet dhe rregullat e përcaktuara qartë për përdorimin e ashensorëve dhe mirëmbajtjen e tyre.
Mirëmbajtja e tyre është një domosdoshmëri si për çdo tjetër mjet transporti, po në realitet situata duket problematike. Incidentet e shumta kanë detyruar ISHMT-në që të vihet në lëvizje për të kërkuar respektimin e standardeve evropiane për ndërtuesit e pallateve dhe kompanive qe instalojnë ashensorë që nga janari i këtij viti, ndërkohë për ashensorët e instaluar më parë dhe që nuk e kalojnë kolaudimin për shkak të gjendjes jo të mirë teknike, banorët e pallateve ku ato konstatohen do të duhet të paguajnë shtesë për ta pajisur atë me element shtesë për sigurinë, kur pallati ka kaluar afatin 5-vjeçar nga ndërtimi. Brenda këtij afati, detyrimin për ta përditësuar sigurinë e ashensorit me elementet shtesë e ka kompania që ka ndërtuar objektin.
Në bazë të ligjit “Për administrimin e bashkëpronësisë” është detyrë e administratorit të pallatit që ka në përdorim ashensorë që të regjistrojë, mirëmbajë dhe modernizojë ashensorin e godinës së banimit. Administratori duhet të kontraktojë një trupë të autorizuar për vlerësimin e gjendjes së ashensorit në bazë të standardeve të kërkuara dhe të kujdeset për mirëmbajtjen e dhe përditësimin e sigurisë së ashensorit me elementë shtesë. Janë dy trupa te autorizuara nga MFE, një spanjolle dhe një greke, që bëjnë kolaudimin dhe certifikimin e ashensorëve.
Kush mban përgjegjësi për ashensorët?
Si mjet transporti vertikal që përdoret gjerësisht në godinat shumëkatëshe të banimit e shërbimit dhe si çdo mjet tjetër transporti, ashensori përballet me incidente të shumta të cilat në jo pak raste kanë regjistruar viktima dhe të gjymtuar. Në shumë prej këtyre rasteve hetimet kanë konstatuar se ashensorët nuk kanë qenë mirëmbajtur prej kohësh, po në fund hetimet janë mbyllur. Ngjarjet janë kualifikuar si aksidentale pa vënë askënd para përgjegjësisë, qoftë kompani instaluese, apo individ. Që prej instalimeve të para, tregu i sigurisë së mjeteve të transportit vertikal qe lënë në mëshirë të fatit. Shumë ashensorë nuk janë të certifikuar me markën CE, duke u kthyer në rrezik potencial për përdoruesit. Por 2020 duket se do të jetë viti i kthesës së madhe, ndonëse problem thelbësor mbetet se mbi kë do të rëndojë përgjegjësia në rast incidentesh të rënda me pasoja për jetën a shëndetin e përdoruesve.
Baza ligjore ekziston, problem mbetet zbatimi. Veçanërisht shqetësues është zbatimi i ligjit për administrimin e bashkëpronësisë. Ndërsa në Tiranë janë hedhur hapa të rëndësishëm drejt zbatimit të tij, në Durrës ky ligj është thuajse i pazbatueshëm.
Sipas Llupos, banorët duhet të informohen mbi rëndësinë dhe sigurinë e certifikimit të ashensorëve, që lidhet drejtpërdrejt me jetën e tyre. Kjo do të thotë se ata duhet të marrin përsipër edhe kostot e këtij procesi, brenda administrimit të hapësirës publike. Sikurse paguajnë tarifat e tjera, do të ketë edhe një tarifë përsa i përket këtij procesi që është tejet i domosdoshëm. Në këtë situatë roli i administratorit është shumë i rëndësishëm. Administratori është përgjegjës për procesin e mirëmbajtjes, që bëhet nga trupat përkatëse. A është përgjegjës ai në rastin e një incidenti?
Nëse administratori ka zbatuar detyrat përsa i përket mirëmbajtjes, ka kryer mirëmbajtjen periodike dhe të gjitha ndryshimet për sjelljen e ashensorit brenda parametrave, përgjegjësitë e tij në rastet e aksidenteve janë zero. Në rast se administratori nuk e kryen gjithë këtë proces, atëherë asambleja e banorëve ose organet e tjera do të zbatojnë ligjin. Problem mbetet kur banorët nuk paguajnë për mirëmbajtjen e ashensorëve. Edhe në këtë rast, zbatimi i ligjit ka ceduar. I pyetur se mbi kë rëndon përgjegjësia penale kur ka dëm në njerëz nga gjendja jo e mirë teknike e ashensorëve, kreu i ISHMT-së J. Llupo thotë:
Julian Llupo ,Drejtor i Inspektoratit Shtetëror të Mbikëqyrjes së Tregut
“Përgjegjësia penale përcaktohet nga organi i akuzës rast pas rasti, po nëse pallati ka administrator ai është personi përgjegjës. Nëse pallati nuk e ka kaluar pronësinë te banorët, apo pronësia ka kaluar dhe është brenda 5 viteve të para nga ndërtimi është ndërtuesi përgjegjës për verifikimin fillestar të ashensorit. Rastet e tjera variojnë. Duhet parë nëse e ka kaluar kontrollin nga një trupë e autorizuar dhe nuk ka ndërhyrje në instalim; nëse janë kryer shërbimet. Nëse ndodh aksident dhe kontrolli periodik është kryer, atëherë përgjegjësia bie mbi trupën e autorizuar.”
Llupo i ISHMT-së dhe Teliti e qendrës “Konsumatori Shqiptar” bien dakord në një pikë se çështja më problematike është zbatimi i ligjit për bashkëpronësinë, ambientet e përbashkëta. Në çastin kur qytetarët do të kuptojnë rëndësinë e angazhimit dhe detyrimeve që kanë ndaj sigurisë në ambientet e përbashkëta që ndajnë në përditshmërinë e tyre dhe administratorët e pallateve do të kryejnë rolin me të cilin ngarkohen nga ligji, procesi dhe siguria do të rriten.
Raste:
Një 15-vjeçar humbi jetën kur ra në hapësirën e një ashensori mallrash, që ishte jashtë çdo standardi teknik, në fabrikën ku punonte e ëma. Ngjarja ndodhi në Shkozet të Durrësit, në gusht 2017, gjatë së cilës mbeti i plagosur edhe një punonjës 44-vjeçar që tentoi ta ndihmonte të miturin.
Në qershor 2013, një fëmijë vdes dhe një tjetër plagoset, në lagjen nr.1 të Durrësit, kur ashensori pëson rënie të lirë pas këputjes së kabllove.
Në korrik 2018, si rezultat i ndërprerjes së energjisë elektrike, ashensori i një pallati te lagjja nr.12 në Durrës, pësoi rënie të lirë, duke shkaktuar dëmtimin fizik të një 66-vjeçari që ndodhej në të. Procedimi penal nisi, po gjykimi bitisi pa përgjegjës.
Në janar 2017, në zonën e “Freskut” në Tiranë, një nënë 29-vjeçare humbi jetën pas flakëve që përfshinë ashensorin e pallatit të saj.
Në shkurt 2019, një vajzë plagoset si rezultat i rënies së lirë të ashensorit të një pallati në zonën e Don Boskos në kryeqytet. Policia shoqëron administratorin.
Më 6 nëntor 2019, në Lushnjë, një i moshuar që ngeci në ashensor rrezikoi jetën, ndërsa banorët akuzuan pronarët e pallatit për mosmirëmbajtjen e ashensorit dhe mungesën e administratorit të pallatit.
Në një pallat në Shkozet të Durrësit ekspertët e huaj konstatojnë çudinë e një ashensori që funksionon nga kati i tretë i pallatit për të shmangur përdorimin e tij nga banorët e kateve të para. Rasti u konstatua pas tërmetit të 26 nëntorit dhe nuk është i vetmi.
Ky shkrim është realizuar në kuadër të projektit"Siguria e konsumatorit në lidhje me produktet joushqimore" zbatuar nga Qendra "Konsumatori shqiptar"
Shoqata e Arkitektëve të Shqipërisë me anë të një deklarate për shtyp është shprehur se masat e marra ndaj arkitektëve nga Prokuroria e Tiranës janë të papranueshme në një shoqëri demokratike.
Sipas Shoqatës, në asnjë rast dëmet fizike të godinës nuk kanë lidhje me profesionin e arkitektit.
“Ekzekutimi i masave ekstreme nga institucionet ligj-zbatuese pa u thelluar më parë në metodologjinë dhe procesin e përgjegjësive të dëmeve të tërmetit sipas fazave të përcaktuara me ndalime me arrest / apo tjetër, është e papranueshme në një shoqëri të lirë, duke shkaktuar dëme traumatike për jetën dhe aktivitetin profesional individual apo familjar, për secilin qytetar dhe profesionist të lirë të këtij vendi”.
Ky reagim vjen pas ekzekutimit të masave me burg, detyrim paraqitjeje dhe arrest shtëpie për 30 të akuzuarit për pasojat e tërmetit të 26 nëntorit në zonën e Tiranës. Mes të arrestuarve ishin inxhinierë, arkitektë, ndërtues dhe ish zyrtarë .
Sipas reagimit të Shoqatës së Arkitektëve , përgjegjësitë profesionale të arkitektit janë të ndërlidhura me pikat e licencës profesionale të cilën shteti ja jep dhe njeh gjatë ushtrimit të profesionit. Ky rol është i përcaktuar në funksione që kanë të bëjnë me zgjidhje volumetrike, funksionale dhe estetike.
“Pra, sipas legjislacionit në fuqi, por edhe atij analog ndërkombëtar, arkitekti nuk ka kompetenca profesionale dhe ligjore, që lidhen me hartimin e projektit konstruktiv të ndërtesës dhe për rrjedhoje nuk mund të ngarkohet me asnjë përgjegjësi ligjore dhe morale të lidhur me qëndrueshmërinë statike dhe sizmike tërësore apo pjesëve të veçanta të saj”.
Shoqata e arkitektëve deklaron se e mbështet nxjerrjen e përgjegjësive profesionale, pro kjo të jetë e lidhur me ekspertizën profesionale.
“SHASH mbështet nxjerrjen e përgjegjësive profesionale të lidhura me dëmet e tërmetit, por çdo hetim duhet të jetë i mbështetur me ekspertizën serioze profesionale sipas metodologjisë së përcaktuar nga organet shtetërore lidhur me fazat e përcaktimit të dëmeve si 1. Akt – konstatimi; 2 Akt- ekspertimi, të drejtuara dhe koordinuara nga institucioni përgjegjës, Instituti i Ndërtimit me grupet e ekspertëve të autorizuar nga Institucionet e shtetit”.
Në një kohë kur nga tërmeti i 26 nëntorit 2019 kanë kaluar gati 2 muaj, koha në plazhin e Durrësit është ndalur në atë datë të frikshme në historinë moderne të qytetit bregdetar. Me 5 hotele të shembura, me dhjetëra pallate që duket sikur i ka kafshuar një kafshë gjigante prehistorike, me qindra familje që kanë mbetur të pastreha dhe rreth 300 biznese të vogla të dëmtuara nga tërmeti, (monitorim i Dhomës së Tregtisë Durrës),zona e plazhit ka marrë një goditje të rëndë.
Megjithëse ishte premtuar që në fund të vitit 2019 do të ishin larguar të gjitha inertet nga pallatet e dëmtuara, ato janë larguar vetëm nga 5 hotelet e shembura. Ndërsa rreth e rrotull ndërtesave shumëkatëshe gjen grumbuj inertesh, që shkaktojnë një psikozë të trishtë tek banorët që vazhdojnë jetojnë ende aty, si dhe tek ata që vijnë shohin nga kurioziteti. Shpesh inertet i gjen vetëm pak metra larg rërës, në një kohë kur bregu i detit ka nisur të frekuentohet nga qytetarët, që shfrytëzojnë kohën e mirë të këtyre ditëve.
Dashamir Haka, pronar i një biznesi
“Do vijë turisti, do dalë nga porti, nuk është mirë të shohë këto çarje, këto inerte, prandaj e para është eliminimi i këtyre defekteve. Nëse do rijnë kështu siç janë, ne nuk do mund të bëjmë biznes këtë verë. Nuk presim asnjë lloj turisti… Edhe ata që kanë pas mend me ardh, nuk do vijnë”, thotë Dashamir Haka, pronar i një restoranti në zonën e plazhit.
Biznesi i vogël rrezikon falimentimin
Boshatisja e plazhit nga banorët si dhe mungesa e pushuesve ditorë apo atyre që vinin në fundjavë po ndikon drejtpërsëdrejti tek bizneset e vogla. Një grua në moshë ngrohet në rrezet e diellit të mes janarit në derën e marketit të saj. Përballë ka hapësirën boshe, të krijuar nga shembja e hotel “Vila Verde”, ndërsa pallati ku ndodhet marketi i saj është i pabanueshëm. Bizneset rreth e qark i kanë të gjithë qepenat e ulur.
Qytetare durrsake
“Vijmë kot këtu sa për të hapur dyqanin, po punë nuk ka, s’ka këmbë njeriu. Xhiro vetëm 30 mijë lekë në ditë, edhe 30 mijë nuk bëhen. Djali ka 7 vetë për të ushqyer, jemi të mbledhur të gjithë tek ky dyqan. Kemi frikë nga falimentimi, se duan fëmijët të hanë…”- thotë ajo, që duket si e dorëzuar para hallit që e ka zënë.
Pranvera Doda shet fruta-perime ngjitur me hotel “Tropikal”, që u shemb nga tërmeti, e në të cilin humbën jetën 2 vëllezër nga Kosova. Vetë Pranvera ka humbur rreth 1.8 milion lekë të vjetra mall, që e kishte sistemuar në një hapësirë në katin e parë të hotelit. Tani, detyrohet të hedhë ditë për ditë perimet e pa shitura. Nëse gjendja nuk ndryshon, pas 3 javësh do t’i vërë drynin biznesit.
Pranvera Doda
“Jemi shumë të shkatërruar nga ky tërmet, xhiro ditore ka rënë. Malli siç merret, hidhet, se prishet po nuk u shit. Të vish këtu edhe në darkë, nuk ka njerëz, pallatet janë bosh”- thotë ajo për Citizens Channel.
Mungesën e klientëve e vuan edhe Elton Shuaipi, që zotëron një dyqan mishi. Ai pohon se xhiro ka rënë gjysmë për gjysmë, krahasuar me një vit më parë.
Elton Shuaipi
“Në zonën e plazhit janë shumë pak banorë, pothuajse s’ka fare. Nga tërmeti janë prish shumë objekte, njerëzit i kanë braktisurshtëpitë e veta. Ne me këtë zanat mbahemi. Paguajmë licencë, drita, ujë, taksa. Të rrish 3 orë, nuk hyn këmbë njeriu në dyqan. Gjysmë për gjysmë xhiroja. Nuk ka njerëz, është shumë dobët”,-thotë ai, ndërsa nuk di se çfarë do t’i rezervojë e ardhmja.
Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë Durrës kërkesë qeverisë
Nisur nga dëmtimet e rënda që ka pësuar biznesi, si dhe frika që ekziston për të ardhmen, Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë Durrës i është drejtuar me një shkresë zyrtare Këshillit të Ministrave, në datë 7 dhjetor 2019, ku ka parashtruar 8 kërkesa, ndër të cilat nënvizohen lehtësira fiskale për biznesin për një periudhë 3-vjeçare dhe pezullimin e kësteve të kredisë nga bankat për të paktën 1 vit.
Alban Isteri/Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë
“Deri tani nuk kemi marrë përgjigje më shkrim, por na është premtuar që do ta marrin parasysh”,- thotë Alban Isteri, kreu i Dhomës së Tregtisë.
Duke u ndalur tek problematikat e bizneseve në Durrës, që operojnë në fushën e turizmit, Isteri rendit disa:
Pesë struktura hoteliere të shembura;
60% e apartamenteve që lëshohen me qira gjatë verës të dëmtuara;
Mbi 300 biznese të vogla të mbyllura për shkak të dëmtimeve;
Biznese të mëdha që po paraqiten për të mbyllur apo pezulluar aktivitetin;
Për kreun e Dhomës së Tregtisë Durrës, situata, sidomos në zonën e plazhit, është shumë e rënduar.
Nuk ka prenotime, nuk ka turistë
Krahas hoteleve të dëmtuara, ka shumë të tjerë që nuk kanë dëme. Fati i tyre i keq është se rrethohen nga godina të dëmtuara rëndë.
Malo Pashnjari
“Që nga tërmeti, shumë prenotime janë anulluar. Erdhën disa pak ditë më parë, dolën në ballkon dhe panë përreth vetëm godina të çara. Qëndruan vetëm atë natë, ikën që në mëngjes”,- thotë Malo Pashnjari, që ka një hotel pranë Rrotës së Kuqe. Nga 1 janari deri më sot, nuk ka pasur asnjë klient në hotel.
E njëjta gjë ndodh edhe tek një hotel përgjatë rrugës “Pavarësia”, në sektorin Hekurudha. Në kohën e drekës, restoranti është komplet bosh.
Klajdi Mema
“Ka pas shumë rënie xhiroje pas tërmetit. Nga restoranti, te hoteli, te prenotimet. Nuk është më si më parë”,- thotë Klajdi Mema, menaxheri i hotelit.
Ndërsa Dashamir Haka, që ka një restorant buzë detit pranon i trishtuar se krahasuar me një vit më parë ka rreth 60% fitime më pak.
“Këto muaj jemi duke punuar me humbje. Them se turizmi në Durrës, këtë verë, do jetë shumë, shumë keq. Shoh që ndërhyrjet po bëhen me vonesë dhe kam frikë se gjërat do vihen në lëvizje në periudhën prill, maj, qershor. Atëherë kur nuk ka më kohë…”- thotë ai.
Për Hakën, pa u ofruar shteti një strehim të sigurt banorëve të mbetur të pastrehë, nuk mund të presë që ata t’i vijnë për të konsumuar një kafe a një drekë në biznesin e tij. Sa për turistët, është e vështirë që ata të vijnë në Durrës, për sa kohë shumë godina janë të dëmtuara rëndë dhe nuk po nis riparimi i dëmeve.
Si do të jetë sezoni turistik këtë vit në Durrës?
Qyteti bregdetar shumicën e të ardhurave e siguron nga turizmi. Sipas të dhënave të INSTAT, Durrësi kontribuon në 10% të Prodhimit të Brendshëm Bruto, ndërkohë që në këtë bashki operojnë rreth 13 mijë biznese që përbëjnë 13% të bizneseve aktive në të gjithë vendin.
Turizmi ka pësuar një goditje të rëndë dhe nuk dihet nëse do ta marrë veten. Tek tuk, në disa godina kanë nisur të ngrihen skelat, po bëhen rregullime. Bashkia e Durrësit ka dhënë deri tani 29 leje të përshpejtuara për riparimin e objekteve të dëmtuara si pasojë e fatkeqësisë natyrore. Këto objekte janë kryesisht pallate dhe afati i punimeve është nga 3 deri në 5 muaj. Gjithsesi janë shumë pak, krahasuar me numrin e përgjithshëm të pallateve të dëmtuara në Durrës.
Janari thuajse iku. Deri në prill ka mbetur shumë pak kohë.
“Është shumë e rëndë situata, por nëse dështon sezoni turistik mund të jetë edhe më e rëndë gjendja”,- thotë kreu i Dhomës së Tregtisë, Alban Isteri.
Bizneset kanë një sfidë shumë të madhe përpara. I mbijetuan tërmetit, por i tremben verës së këtij viti…
Periudha janar-nëntor e vitit 2019 ka shënuar 34 persona të vrarë në kushte pune. Sipas një raporti të publikuar nga Inspektorati Shtetëror i Punës, numri më i madh i vdekjeve është në qytetin e Tiranës, me 6 persona, i ndjekur nga qyteti i Lezhës me 5 persona dhe 4 persona ne Elbasan.Sektori me më shumë aksidente me pasojë vdekjen e punëtorëve është ai i ndërtimit, ku nga 34 që është numri total, 15 viktima janë shënuar në këtë sektor.
Sektori i dytë pas ndërtimit me më shumë aksidente me pasojë vdekjen është sektori i minierës, me 7 të vdekur gjatë 11 mujorit të vitit 2019.
Nga kontrollet e kryera, sipas inspektoratit në sektorin e ndërtimin janë vendosur masa administrative të llojit:
102 masa për pezullim për shkelje të dispozitave ligjore dhe marrëdhënieve në punë,
80 pezullime për shkeljen e sigurisë në punë,
239 subjekte kanë marrë masën paralajmërim,
27 subjekte kanë marrë masën gjobë, në një totale vlere prej 7,994 lekë.
Gjatë kësaj periudhe sipas Inspektoratit të Punës, janë kryer në terren kontrolle nga 84 inspektorë, nga të cilat:
në 9232 subjekte kanë qenë inspektime të programuara,
në 176 subjekte janë inspektime për shkak të aksidenteve në punë,
539 inspektime janë kryer për shkak të ankesave dhe
2012 inspektime kanë qenë rastësore për shkak të shkeljeve flagrante.
Krahasuar me vitin 2018 inspektimet e kryera për shkelje të ligjit dhe për shkak të ankesave të adresuara drejt Inspektoratit të Punës janë shtuar.
Përkatësisht: janë 314 Inspektime për shkelje flagrante në vitin 2018, ndërkohë në vitin 2019 janë 2012. Janë 467 inspektime për shkak të ankesave, ndërkohë në vitin 2019 llogariten në 539, pra 72 inspektime më shumë.
Mungesa e kontratave të punës
Janë 4270 punëmarrës ose 1.6% e të gjithë të punësuarve të cilët gjatë inspektimeve kanë rezultuar pa kontrata pune individuale.
Përqindja më e lartë e personave pa kontrata pune është në qytetin e Kukësit, me 8.6%, ndjekur nga qyteti i Vlorës me 8.2%, Gjirokastra me 7.20%, Lezha me 3%, Elbasani me 2.10%, Berati, Shkodra dhe Korça me 2%, Dibra dhe Durrësi me 1%, ndërsa Tirana me 0.43%.
Sektori me numrin më të madh të punonjësve pa kontrata është ai i tregtisë, hotel dhe bar restoranteve me 2485 persona, ku 944 janë femra. Ndërmarrja prodhuese numëron 621 punëmarrës pa kontrata, nga të cilët 373 janë femra. Ndërtimi ka 447 punëmarrës pa kontrata, nga të cilët 25 janë femra.
Fasoneria
Nga 231 inspektime të kryera në subjektet fason, të cilat punësojnë 24,876 punëmarrës rezultojnë 159 pa kontrata pune.
Sipas të dhënave, në sektorin fason, në të gjithë Shqipërinë anë 50 punëmarrës nënë 18 vjeç, 50 të tjerë të pa siguruar dhe 9601 të siguruar me pagë minimale.
47 ndërmarrje fason kanë marrë masën administrative paralajmërim dhe 6 subjekte janë gjobitur me vlerën 1 720 000 lekë.
Viti 2020 ka nisur me aksidentin e një 36 vjecari në qytetin e Korcës, i cili po punonte në katin e katërt të një pallati, ku si pasojë humbi edhe jetën.
Aksidentet kanë pasuar edhe në minierën e Bulqizës, ku para dy ditësh minatorët Altin Kola dhe Mentor Gjeta u aksidentuan gjatë procesit të punës. Ky është rasti i dytë, pasi në 19 dhjetor, 2019 ishte Tush Asllani , minatori i cili po ashtu u lëndua në galeri, ku ushtron veprimtarinë kompania Albchrome.
Analizën statistikore të siguruar nga Shqiptarja.com e gjeni këtu.
Në përgjigje ndaj një kërkese për informacion të publikuar në platformën e të dhënave të hapura “PubLeaks”, Inspektorati Shtetëror i Punës dhe Shërbimeve Shoqërore (ISHPSHSH) ka ndarë raportet e inspektimeve që ka kryer në minierën e kromit në Bulqizë.
Inspektorati i Punës ka raportuar vetëm rreth kontrollit të bërë tre vitet e fundit ndaj kompanisë AlbChrome dhe bën me dije se përgjatë kësaj periudhe kohe, ka kryer 16 inspektime ku janë konstatuar shkelje nga kjo kompani që lidhen me sigurinë në vendin e punës, higjienën dhe mjetet e punës.
AlbChrome rezulton të jetë gjobitur vetëm një herë nga Inspektorati i Punës. Kjo ka ndodhur në periudhën shkurt-mars 2018 dhe gjoba ka pasur vlerën prej 240.000 lekësh të reja pasi janë shkelur dispozitat ligjore që lidhen me kryejen e vlerësimit të rreziqeve që mund të ndodhin në vendin e punës në mënyrë që të shmanget dhe të mos dëmtojë jetën e punëmarrësve. Gjithashtu, Albchrome rezulton të ketë shkelur pikën 1/c të VKM-së 639, që lidhet me kryerjen e ekzaminimeve periodike mjekësore.
Kundrejt mosrespektimit të legjislacionit gjatë periudhës 2018-2019, ISHPSHSH-ja ka dhënë ndaj kompanisë AlbChrome 10 paralajmërime për shkeljet ligjorë që lidhen me sigurinë në punë, higjienën në mjediset e punës dhe pastrimin e mjeteve të domosdoshme për të zhvilluar procesin e punës. Pesë shkeljet e tjera nga kompania private, pjesë e Balfin Group, janë evidentuar nga Inspektorati i Punës por në raport nuk përmendet asnjë masë administrative e marrë ndaj AlbChrome-it.
Në këtë raport theksohet se ISHPSHSH-ja nuk është institucioni kompetent për të kryer inspektime në nëntokë dhe se në rastet e aksidenteve në punë, ata bashkëpunojnë me Autoritetin Kombëtar për Sigurinë dhe Emergjencat në Miniera (AKSEM).
Konkretisht, raporti bën me dije se ndër vite kompania ka kryer shkelje administrative që lidhen me respektimin e ligjit që garanton sigurinë dhe shëndetin e minatorëvë ne punë dhe Kodin e Punës.
Vlerësimin dhe rivlerësimin e rreziqeve, duke përfshirë këtu edhe grupet e punëmarrësve të ekspozuar ndaj rreziqeve të veçanta;
Udhëzimin e hollësishëm të punëmarrësve mbi risqet dhe dhe zbatimin e Dokumentit të Vlerësimit të Riskut, si një dokument që përmban masa me karakter teknik, organizativ, higjeno-sanitar, të cilat zbatohen sipas kushteve specifike të vendit të punës;
Kryerjen e ekzaminimeve mjekësore periodike për të gjithë punëmarrësit si dhe plotësimin e kartelave mjekësore;
Kryerjen e kontrollit paraprak shëndetësor në momentin e punësimit dhe/ose gjatë tremujorit të parë nga mjeku i punës;
Funksionimin i Këshillit të Sigurisë Shëndetit në Punë;
Vendosjen e tabelave përshkruese në të gjithë kantierin dhe zëvendësimi i atyre tabelave që i ka humbur shikimi;
Marrjen e masave për funksionimin e aspiratorit në mjedise të caktuara;
Kryerjen e kontrolleve specifike të pajisjeve;
Instalimin i paisjeve të punës në dhe përdorimi i tyre në mënyrë korrekte;
Minimizimin e nivelit të pluhrave në kantier;
Përdorimin me korrektësi të makinerive, aparaturave, veglave, substancave me rrezikshmëri dhe mjetet e tjera;
Pastrimin e vazhdueshëm të vendit të punës;
Përshtatjen e vendit të punës me punëmarrësin
Raporti thekson gjithashtu mosrespektimin e Kodit të Punës nga kompania AlbChrome dhe nënvizon:
Ndërtimin e dhomave higjienike për gratë
Krijimin e mjediseve të ngrënies
Kryerjen e riaprimeve të mureve dhe tavaneve në mjedise të caktuara
Ndërtimin e dhomave të ndërrimit mjaftueshëm të mëdha që punëmarrësit të vendosin veshjet dhe sendet personale në një vend të mbrojtur nga përvetësimet, kushtet e vështira atmosferike dhe burimet ndotëse
“Mungesa pa arsye dhe braktisje të vendit të punës, pa shkaqe të arsyeshme dhe pa njoftuar për më shumë se 7 ditë”, është motivacioni i heqjes nga puna që shoqëron vendimin drejtuar minatorit Ali Gjeta.
Vendimi i heqjes nga puna
Pas Elton Debreshi, Beqir Duriçi, dhe Behar Gjimi, Aliu është i katërti minator që pushohet nga puna brenda një muaji nga Kompania Albchrome me motivacione të njëjta, si ai i mungesave në punë gjatë kohës së grevës.
“Morëm paralajmërim ngaqë ishim në protestë, edhe i kanë quajtur ditë mangët, për 7 ditë që ne kemi qenë në protestë, dhe arsyeja tjetër është largim nga puna , d.m.th. e kam lënë punën bosh, kam ik nga vendi i punës”, shprehet Aliu në një intervistë për Citizens Channel.
Sipas tij, arsyeja e largimit të punës është e njëjtë si ajo e shokëve të tij, angazhimi në Sindikatën e Bashkuar të Bulqizës.
“Unë jam anëtar i Këshillit të sindikatës së re. Normal që e prisja se edhe shokët e mi, kështu i përjashtuan”.
Ai shpjegon se përpara largimit është thërritur në zyrat e kompanisë në Tiranë për të justifikuar pse ka marrë mungesa.
“Kam qenë dy javë para, të premten e kaluar, isha në Tiranë edhe e pashë unë, e kisha të qartë ca do ndodhte. Po, pse ke marrë mungesa, a ke ndonjë justifikim . Po thashë kjo nuk vjen për këtë gjë, se thashë unë kam bërë mungesa edhe herë të tjera, muaj të tjerë edhe s’më ka ardh gjë, ju thashë e bëni këtë vetëm për sindikatën “
Pas periudhës së protestës, njësoj si me miqtë e tij është përdorur e njëjta metodë, ajo e transferimit nga një pozicion në një tjetër brenda minierës, e cila shoqërohet edhe me ulje te pagës.
“Vetëm një muaj më kanë lëvizur dy herë. Nga niveli i 16-të më kanë nxjerrë në Qafë të Buallit dhe nga Qafa e buallit, më nxorën prapë jashtë. Edhe nga jashtë pastaj me çuan letër që je i pushuar nga puna. E njëjta punë është, vetëm se të ndryshon paga. Humb 17 mijë lek në ditë”.
Si Aliu, janë thërritur nga kompania edhe më shumë se 20 minatorë të tjerë, të cilët kanë marrë paralajmërime. Sipas tij, edhe ata i pret i njëjti fund, pushimi nga puna.
“Mendoj që 24-25 veta nga ne njëherë e sigurtë që do largohen. Unë jam i katërti që jam heq nga puna edhe do të ketë edhe të tjerë. Të gjithë të keqen e kanë me ne, që thonë ti heqim ne këto që ngrejnë kokë…”
Në Bulqizë mundësitë për punë janë të pakta. Të vetmet pozicione ku mund të punësohesh është policia ose miniera, shprehen banorët gjatë bashkëbisedimeve me ta.
Aliu është i vetmi që punon në familjen e tij, e cila përbëhet nga 6 anëtarë. Ai ka 6 vite që punon në minierë , ndërsa tashmë në prag të ndërrimit të viteve, duhet të mendojë se ç’procese gjyqësore duhet të ndjekë për t’u kthyer në pozicionin e tij të punës.
“Do ta ndjekim deri ne fund..”, përfundon ai fjalën, teksa pyetet nëse do të ketë ankimim në Inspektoratin e Punës apo me tej.
Vazhdon mbështetja ndaj Sindikatës së Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës
Për largimin nga puna të minatorëve në Bulqizë, drejtori i Institutit Global të Punës, Dan Gallin,me një letër të drejtuar kompanisë Albchrome , shprehet se me këto veprime kompania është pozicionuar qartazi jashtë ligjshmërisë së pranuar në rang ndërkombëtar.
Sindikata e Re e Korporatës Energjitike të Kosovës me anë të një komunikate ka deklaruar mbështetje për SIndikatën e re.
“Jam shumë i bindur se me unitetin tuaj si minatorë në bashkëveprim sindikal, një për gjithë e gjithë për një do ja dilni dhe do ti dëboni të gjitha shkeljet, padrejtësit si dhe do realizoni kërkesat tuaja”.
Ndërkohë, Sindikata e Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës u ka dërguar një letër përfasqësuesve diplomatikë në vend, duke i informuar ata për të gjitha zhvillimet që po ndodhin mes Sindikatës dhe kompanisë Albchrome.
Erozioni në zonën e Gjirokastrës është kthyer në rrezik për komunitetin. Si pasojë e shirave intensive të stinës janë regjistruar disa raste të rrëshqitjeve të tokës, të cilat po rrezikojnë edhe jetën e banorëve. Zona si kodra e fshatit “Arshi Lengo”, zona e Palokastrës, një pjesë e lagjeve Kodra e Shtufit, Çfakë, mbartin nën vite probleme të erozionit dhe janë shënuar me rreth të kuq, në hartën e zonave të rrezikuara.
Aty ku toka të rrëshqet nën këmbë
Shirat e rrëmbyeshëm të pak ditëve më parë, sollën edhe një herë probleme në këtë kodër në lagjen Manalat, në zonën karakteristike të qytetit. Rrëshqitja masive e dherave kërcënon të dëmtojë disa banesa.
Rreshkitje toke ne lagjen Manalat
Sipas specialistëve, kjo kodër ka strukturë të dobët tektonike dhe mungesë të gjelbërimit ndaj nuk i përballoi reshjet, duke shkëputur vazhdimisht masive të konsiderueshëm dheu nga faqja e saj. Më problematike bëhet situata pasi përgjatë kodrës shtrihet njeri prej segmenteve rrugorë i cili lidh këtë pjesë të Gjirokastrës me lagjet e tjera. Në këtë situatë banorët që jetojnë në shtëpitë e ngritura aty, ndihen të kërcënuar.
“Vazhdimisht gjatë ditëve me shi nga kodra shkëputen masive dheu, dukuri e cila ngjall frikë dhe panik tek ne”, thotë Klement Shele, banor i lagjes Manalat.
Gjatë vitit të kaluar rrëshqitja e masiveve të dheut nga faqet e kodrës bllokoi qarkullimin në segmentin rrugor që shtrihet pranë saj ndërkohë që u desh ndërhyrja e mjeteve të rënda për të larguar dherat nga traseja e rrugës.
Një tjetër rast problematik i erozionit u regjistrua edhe në lagjen Çfakë. Shkarja e masiveve të dheut dëmtoi disa banesa që ndodheshin në këtë lagje duke rrezikuar edhe jetën e banorëve.
Zone e rrezikuar nga rreshkitjet ne lagjen Cfake
“Gjatë stinës së dimrit masive të tëra dheu shkëputeshin nga kodra mbi shtëpinë tonë duke përfunduar më pas fare pranë mureve të banesës. Në disa raste u detyruam të largojmë me ekskavator baltën që mbulonte oborrin e shtëpisë madje menduam që ta braktisnim godinën”, thotë B. Rondo, banor i lagjes.
Rrëshqitjet e tokës po shkaktojnë problematika për banorët edhe në fshatin “Arshi Lengo”. Disa banesa në këtë fshat po rrezikohen si shkak i rrëshqitjeve masive të dherave nga faqet e kodrës ku janë ndërtuar. Megjithëse banorët kanë kërkuar vazhdimisht ndërhyrje sërish nuk është ndërmarrë asnjë masë për rehabilitimin e zonës së dëmtuar dhe shmangien e rrezikut për banorët.
Kodra e fshatit Arshi Lengo, zone e rrezikuar nga erozioni
Gjeologët : Dora e njeriut shkatërron natyrën
Specialistët e gjeologjisë në Gjirokastër i kanë vlerësuar këto zona periferike të qytetit si më problematiket për sa i takon erozionit dhe rrëshqitjeve të tokës. Sipas specialistëve të gjeologjisë për vetë profilin tektonik harta e zonës së Gjirokastrës përfshin pika problematike për sa i takon erozionit dhe rrëshqitjeve të tokës.
“ Gjatë stinës së dimrit në qytetin e Gjirokastrës por edhe rrethina konstatojmë rrëshqitje problematike të dherave, të cilat në disa raste dëmtojnë banesat duke rrezikuar madje edhe jetën e banorëve”, pohon specialisti i gjeologjisë, Çano Nora.
Sipas gjeologëve krahas përbërjes natyrore të shtresave gjeologjike të tokës problematike është edhe dëmtimi i këtyre formacioneve tektonike nga vetë dora e njeriut.
“Në shumë raste konstatojmë me shqetësim ndërtime të reja të pastudiuara në zonat e rrezikuara nga erozioni, prerjen pa kriter të masiveve pyjore, dëmtimin e pritave dhe argjinaturave gjatë rrjedhës së lumenjve apo përrenjve malorë çka ndikon negativisht për problematikën e erozionit”, shprehet gjeologu Nora.
Sipas gjeologëve problematike ngelen ndërtime e reja në zona të pastudiuara nga ana tektonike.
“Në shumë raste banorët i ndërtojnë godinat e reja pa u konsultuar me specialistët e gjeologjisë duke bërë që ndërtime të tilla të jenë të rrezikuara nga erozioni dhe rrëshqitjet e tokës”, apelojn gjeoloku Nora.
Ndërhyrjet për parandalimin e erozionit mbeten ende në letër
Financimet e pamjaftueshme në vite për parandalimin e erozionit të tokës në zonat e rrezikuara në Gjirokastër ka bërë që kjo problematikë të vazhdojë të jetë një ndër shqetësimet kryesore për komunitetin edhe gjatë këtij dimri. Sipas kryetarit të bashkisë së Gjirokastrës Flamur Golemi, pushteti vendor gjatë viteve të fundit nuk kishte zbatuar asnjë projekt për parandalimin e erozionit apo rehabilitimin e zonave të dëmtuara nga rrëshqitjet e tokës.
“Tashmë ne kemi disa studime për ndërhyrjet rehabilituese si në lagjet Çfakë, Kodrën e Shtufit, fshatin Palokastër, etj ndërsa do të mundësohen dhe financime për zbatimin e tyre”, shprehet Golemi.
“Në bashkëpunim me pushtetin vendor apo institucione të tjera publike dhe subjekte private të interesuara ne kemi hartuar studimet dhe projektet përkatëse për të ndërhyrë ne zonat e rrezikuara nga rrëshqitjet e tokës duke përmirësuar sistemin e drenazhimit të ujërave sipërfaqësorë në këto zona, ndërtimin e mureve mbajtëse si edhe pyllëzimin masiv të tyre por një pjesë e tyre vazhdojnë të jenë ende në letër”, shprehen gjeologët në Gjirokastër.
Në këtë situatë një pjesë e banorëve në Gjirokastër duket se edhe këtë dimër do ta kalojnë me frikën se toka po iu rrëshqet nën këmbë.
*Ky artikull u realizua në vazhdimësi të ciklit të trajnimeve “Mjetet dhe Teknikat e Raportimit Lokal”, të organizuara nga Citizens Channel.
*Redaktor-Lorin Kadiu/Citizens Channel
Durrësi përjeton 30 sekondat e tij të tmerrit. Pallate dhe hotele të shembura sikur të ishin kala rëre, njerëz nën rrënoja, qindra të plagosur në spital, mijëra të tjerë të traumatizuar. Familja e policit të paraburgimit të Durrësit, Edmond Hysa po flinte në apartamentin në katin e dytë, në një pallat shumëkatësh në lagjen nr.18, të ndërtuar nga kompania “Kristi Konstruksion”. Për fatin e tij të mirë, një nga djemtë e familjes që po flinte në dhomën e ndenjes i shpëtoi copave të murit dhe suvasë që u shkëputën dhe ranë mbi jastëkun dhe dyshekun ku flinte. Familja me 7 anëtarë, ku më e madhja është nëna 92-vjeçare e kryefamiljarit Hysa dhe më e vogla është vajza e vetme e tij, nxënëse në klasën e 8-të, fatmirësisht shpëtuan të pa lënduar.
Dhoma ku flinte djali
Prej vetëm dy vitesh banonin në këtë apartament që e kanë blerë me kredi dhe që pas tërmetit të 26 nëntorit është bërë i pabanueshëm. Në foto duken qartë dëmtimet e shumta në muraturë. I ndodhur në këto kushte, Edmondi e dërgoi familjen e tij në Tiranë, tek e motra.
Ora 12:15, e Premte, 6 Dhjetor…
Edmond Hysën e takojmë ditën e 11-të pas tërmetit, kur ende duket sikur tragjedia sapo kishte ndodhur. Copat e suvasë dhe tullave të shkërmoqura ndodheshin ngado. E vetmja gjë që mungonte në shtëpi ishte televizori, të cilin ia kishin vjedhur gjatë natës.
Edmondi, por edhe banorë të tjerë të pallatit prisnin grupet e ekspertimit. Prisnin prej 11 ditësh, askush nuk kishte shkuar të shihte pallatin e tyre dhe t’u thoshte se çfarë duhet të bënin. Vetëm pasditen e 6 dhjetorit, pas insistimit të Citizen Channel, një grup ekspertësh inspektoi pallatin dhe u komunikoi banorëve se godina shumëkatëshe ishte e pabanueshme, deri në riparimin e dëmeve në muraturë.
Edmond Hysa
“Të paktën tani e di, që është i pabanueshëm, megjithëse unë e shihja dhe vetë me sy të lirë. Që nga dita kur ra tërmeti, vetëm unë jam futur në shtëpi. S’kam lejuar asnjë nga familjarët. Siç e sheh, gjithçka ka mbetur njësoj si ditën e parë. Tani kam hall ku do rri. Këto ditë kemi bërë si kemi bërë tek shtëpia e motrës, por llogarite, 14 veta në shtëpi. Duhet të gjej shtëpi me qira”- tregon polici Hysa.
Çmontimi i apartamenteve
Skenat me të cilat qytetarët durrsakë u përballën në javën e dytë dhe të tretë të tërmetit i kishin parë vetëm në filma. Pas traumës dhe frikës së ditëve të para, njerëzit nisën të rifuteshin në apartamentet e dëmtuara, për të marrë gjithçka mundeshin. Në fillim rrobat e trupit, më pas mobiljet, pikturat, kompletet e pjatave e gotave… Në javën e dytë pas tërmetit, një nga produktet më të shitura ishin thasët e zinj të mbeturinave, që u përdorën për transportin e sendeve. Në një pallat të shpallur të pabanueshëm, në sheshpushimin e shkallës ka mbetur e braktisur një pemë e vitit të ri. Në një kohë tjetër do të ishte e zbukuruar dhe do të gëzonte ndonjë fëmijë, tani qëndron përkrah suvasë së rënë…
Pema e Vitit të Ri e braktisur
Thasët e zinj të përdorur pë paketimin e materialeve
Pikturat
Në javën e tretë pas tërmetit nisi çmontimi i plotë i apartamenteve. Pallati që shihni në foto ndodhet në rrugën “Aleksandër Goga”, në lagjen nr.18. Dy rrathë të mëdhenj, me kryq të kuq në mes u tregojnë banorëve që godina 5 katëshe rrezikon shembjen. Kur ngre kokën lart sheh se disa dritare mungojnë. Nuk janë dëmtuar nga tërmeti, por janë çmontuar nga vetë banorët. Në momentin kur ishim aty, një çift të moshuarish kishin zbritur poshtë gjithçka kishte mbetur nga apartamenti i djalit të tyre që jeton në Shtetet e Bashkuara.
Dritaret e hequra nga pallati
Çmontimet e fundit
Banorët duke nxjerrë paisjet e fundit
“Kjo është hera e tretë që po marrim plaçkat e djalit. Dy herët e tjera na lanë pa problem. Këtë herë, polici që ruan objektin nuk na la. Na tha shkoni merrni leje në bashki. Shkoi plaku dhe e mori. Tani i çmontuam të gjitha, vetëm dyert kemi lënë. Ne kemi shtëpinë tonë private dhe atje do t’i çojmë gjërat e djalit. Nuk dimë fare çfarë do bëhet me pallatin. I kanë vënë kryq të kuq. Ky është ndërtuar para viteve ’90, por dyqanet në kat të parë na e kanë fajin. Kanë qenë apartamente dhe i kthyen në dyqane duke i prishur strukturën. Neve na bënë gjëmën!” – rrëfen e moshuara.
Dyqani i transferuar
Si për ironi të fatit, njëri nga dyqanet në kat të parë (të gjithë kanë ulur qepenat prej ditësh) ka vendosur një lajmërim se transferohet 50 metra më tutje…
Çfarë do bëhet me pallatet e dëmtuara?
Askush në Durrës nuk di të thotë me siguri të plotë se si do të bëhet riparimi i pallateve të dëmtuara. Ato të para vitit ’93 i ka marrë përsipër shteti. Për këtë arsye, Këshilli Bashkiak i Durrësit miratoi në mbledhjen e datës 10 dhjetor, krijimin e strukturës së përkohshme me 100 punëtorë ndërtimi, me një afat 3 mujor. Bashkia e Durrësit madje njoftoi në një postim në rrjetet sociale se kishte nisur puna për riparimin e tyre. Një ditë më pas, më 12 dhjetor, këto punime u inspektuan nga afër nga ekspertët izraelitë që dhanë rekomandimet e tyre për mënyrën sesi duhet të realizohen ato.
Ndërkohë, askush nuk di të thotë se çfarë do të ndodhë me pallatet e ndërtuara nga kompanitë private, kush do t’i riparojë dëmet dhe kur do të nisin punimet. Duke iu referuar sërish postimit më të fundit të bashkisë së Durrësit, që mban datën 19 dhjetor, grupet në terren janë ende në fazën e akt-konstatimeve vizuale.
“Të dhënat e këtyre akt-konstatimeve hidhen në tablet, në aplikacionin e UNDP-së, që udhëhiqet nga OSHEE. Këto të dhëna krijojnë një data bazë për të ditur me saktësi dëmet e shkaktuara në strukturën apo muraturën e ndërtesave që i nënshtrohen inspektimit” – thotë nënkryetari i bashkisë, Florian Tahiri.
Florian Tahiri, nën kryetar i Bashkisë Durrës
Që në ditët e para pas tërmetit, kryeministri Edi Rama u bëri thirrje ndërtuesve të riparojnë dëmet në pallatet e ndërtuara prej tyre, në të kundërt do të shkojnë në burg. Po në rastet kur ndërtuesi ka ndërruar jetë apo ka ikur jashtë shtetit çfarë do të bëhet me pallatet?
Në pallatin 13 katësh, në lagjen nr.5, të ndërtuar nga kompania “Rekon”, ndërtuesi është ndarë nga jeta disa muaj më parë. Pallatit i është vënë shiriti që pas tërmetit, banorëve u është komunikuar që është i pabanueshëm, por vetëm kaq. Janë interesuar disa herë në bashki, por asnjë zgjidhje konkrete deri më tani për problemin e tyre. Ndërkohë, bankat vazhdojnë u vjelin këstin e radhës së kredisë, megjithëse apartamenti për të cilën u mor kjo kredi nuk dihet çfarë fati do të ketë…
Pallati pa pronar
Pallati pa pronar
Sa do të zgjasë sistemimi në shtëpi me qira?
Në ditët dhe javët pas tërmetit, si rrallëherë në Durrës lulëzoi tregu i dhënies me qira të apartamenteve, që u shoqërua me rritjen e çmimit. Kjo e detyroi bashkinë e Durrësit që të miratojë vlera më të larta të bonusit të qirasë, krahasuar me Tiranën. Deri më tani Këshilli Bashkiak ka miratuar një listë me 1310 qytetarë, ndërkohë që numri i aplikimeve ka arritur në mbi 3000. Por sipas nënkryetarit Tahiri, jo të gjithë qytetarët që kanë aplikuar do të përfitojnë, sepse nga stafi i bashkisë po bëhen verifikimet përkatëse për secilin emër në listë. Lëvrimi i bonusit pritet të nisë në muajin janar 2020.
Por problemi më i madh i banorëve është gjetja e ambientit me qira.
Ora 19:30, e Premte, 20 dhjetor…
“Vazhdoj të kërkoj shtëpi, por nuk kam gjetur ende. Ne jemi 7 persona dhe s’mund të rri dot në 1+1. Gruaja e shoqëron çdo ditë vajzën me autobus nga Tirana, për ta çuar tek shkolla “Jan Kukuzeli” në Durrës. Nuk po arrij të përballoj më shpenzimet. Banka kërkon këstin, e pagova muajin dhjetor. Drejtori i bankës që i çova të gjitha letrat, më tha të shohim çfarë do bëjmë në janar. Nuk e di si do shkojë puna jonë”- thotë polici i paraburgimit, Edmond Hysa.
Si Edmondi janë shumë qytetarë të tjerë durrsakë, të cilët Viti i Ri i gjen të pastrehë dhe pa asnjë zgjidhje të qartë për problemin e tyre.
*Ky artikull u realizua në vazhdimësi të ciklit të trajnimeve “Mjetet dhe Teknikat e Raportimit Lokal”, të organizuara nga Citizens Channel. *Redaktor-Lorin Kadiu/Citizens Channel
