Bursat financiare që iu jepen studentëve për arsye merite apo ndihmë ekonomike kanë një afat kohor se kur dhe si duhen shpërndarë. Këtë e shpjegon më qartë një Vendim i Këshillit të Ministrave (VKM) i vitit 2019, ku saktësohet se bursa financiare u jepet studentëve përfitues çdo muaj.
Jemi në muajin janar, ku kanë kaluar më shumë se tre muaj nga fillimi i vitit akademik. Studentët çdo ditë provojnë në bankomat me shpresën se ekrani i makinerisë do t’i tregojë shumën e bursës që i është hedhur. Por, për studentët e Fakultetit të Historisë dhe të Filologjisë kjo nuk po ndodh. Atyre iu duhet të ndeshen me një llogari bankare që tregon vetëm shifrën 0.
Ronald Qema, student i vitit të tretë për gazetari, tregon se troket shpesh në derën e zyrës së financës së fakultetit ku studion për të marrë një përgjigje, por përgjigja e njerëzve përgjegjës është se Këshilli Bashkiak nuk ka sjellë konfirmimin e personave që e përfitojnë ndihmën ekonomike. Po studentëve që iu është konfirmuar pse duhet të presin? Arsyeja që ata e përfitojnë këtë bursë është pikërisht pamundësia ekonomike; në vend që kjo e fundit t’iu vijë në ndihmë, ajo po ua vështirëson jetesën studentore.
Ronald Qema, Lëvizja për Universitetin
“Nuk arrij ta kuptoj si mendon qeveria se studentët kanë arritur të mbahen ekonomikisht që nga fillimi i vitit akademik. Jeta studentore ka shpenzime të konsiderueshme, si: ushqimi, strehimi, transporti, apo edhe librat e shkollës. Dhe ndihmesa ekonomike familjare shpesh herë nuk mjafton. Qindra studentë presim ende akordimin e këtyre bursave pasi është detyrim i shtetit ndaj nesh”, tregon Ronaldi.
Ka edhe prej tyre që janë në pritje të listës përfundimtare që i siguron nëse e përfitojnë apo jo. Supozohej që kjo listë të ishte përpiluar tashmë pasi data përfundimtare e dorëzimit të dokumentacionit të nevojshëm për FHF ishte më 9 nëntor.
Kristina Tepexhiku, studente në FHF
“Realisht mua akoma s’më ka dalë emri tek lista nëse figuroj përfituese a jo dhe se kam idenë si po funksionon kjo marrja e bursave, po e vetmja gjë që mund të them është se jemi në muajin janar dhe s’kemi marrë akoma 3 muajt e kaluar. Më kanë thënë prit të dali emri, veç jam duke prit, asnjë sqarim më shumë s’ta jep kush”, tregon Kristina.
Ajo na tregon edhe sa e vështirë është që t’ia dalë mbanë ekonomikisht, në këtë situatë që ndodhet: “Vështirësia nis me pagesën e qerasë, normalisht shpenzimet e përditshme për ushqim, blerjen e librave shkollorë dhe kështu je e detyruar që të kursesh pak nga të gjitha për t’ia dalë deri në njëfarë pike. Po deri kur? Sepse sado është e vështirë që dhe familja ime duke marrë parasysh situatën, të mbajë 2 shtëpi. Është thjesht e pamundur dhe kalohet më shumë vështirësi.”
Pas Paktit për Universitetin, që erdhi si pasojë e protestës studentore në vitin 2018, nuk u fol në asnjë pikë për burokracitë dhe afatet e gjata që duhet të presë një student, për të marrë një shërbim apo një të drejtë që në fund të fundit i takon.
Sipas Rigels Xhemollarit drejtor te “Qëndresa Qytetare”, studentët duhet t’i mëshojnë sërish protestës nëse bursat nuk iu derdhen në llogari sipas afatit të caktuar.
Rigels Xhemollari, Qëndresa Qytetare
“Çështjet proceduriale shpesh bëhen shkak për vonesa të tilla, sigurisht që ato janë të rëndësishme por zgjidhja duhet të vijë nga reagimi i studentëve përfitues të cilët, nëse kalon e hëna e parë e muajit dhe llogaritë e tyre janë bosh duhet të zënë derën e zyrës së financës, rektorit, dekanit e administratorit. Me protestë u fitua e drejta e bursës dhe vetëm me protestë dhe reagim të qëndrueshëm mund të vijojë ky proces rregullisht.”
Arsyeja pse sipas tij ka ndodhur kjo vonesë është: “Problemi që mendoj se ka ndodhur me vonesën e bursave është i ngjashëm me atë të pagave të pedagogëve që ndodhi gjatë muajit janar, ku për shkak të kalimit me vonesë nga buxheti i shtetit drejt IAL-ve dhe këtyre të fundit drejt bankave të nivelit të dytë penalizoi kalimin në afat të parave. Problemi nuk është ligjor por administrativ, pasi mund të zgjidhet nëpërmjet një marrëveshjeje mes MASR apo Universiteteve dhe bankave, ku këto të fundit të kreditojnë llogaritë e studentëve përfitues përpara se fondi i buxhetit të shtetit të kalojë në bankë.”
Pas publikimeve të bujshme të Qëndresës mbi shpenzimet marramendëse të Universiteteve në Shqipëri për shërbime luksi, ai ka një koment për sa më lart, duke e lidhur me bursat studentore.
“Kur bëhet fjalë për tendera sigurie, makina dhe karburant për titullarët, paratë gjenden në çast dhe luksi i tyre plotësohet, megjithëse me paratë e tarifave të studentëve dhe taksave të prindërve të tyre. Bursat për kategoritë në nevojë duhet të jenë prioritet, detyrë dhe përgjegjësi e të gjithë strukturave shtetërore, pasi janë vonesa që ndikojnë në mbijetesë dhe mund shuajnë ëndrrat e të rinjve nuk janë transferta qokash si ato të drejtuesve të universiteteve.”
Për studentët është e rëndësishme të merren paratë çdo fillim muaji në mënyrë që kostot e tyre bazike, si: qiraja, ushqimi, transporti dhe librat, të kenë mundësi t’i shlyejnë më to. Pa bursat financiare nuk mund të kryejnë një jetë studentore me standarde dinjitoze edhe pse shuma nuk është e lartë (por kjo është një tjetër çështje).
Mbrojtësit e të drejtave të njeriut në Shqipëri përballen me një serë problematikash lidhur me ushtrimin e të drejtës së tyre për të mbajtur qëndrime pro apo kundër tematikave me natyrë sociale, kulturore, ekonomike apo politike.
Shpesh ata kërcënohen, u shpërndahen të dhënat personale, foto apo statuse në rrjete sociale, hasen me komente me natyrë intimiduese, pushohen nga puna dhe janë vazhdimisht nën presion të të afërmve dhe miqve që të heshtin e të heqin dorë.
Kjo klimë e tensionuar është evidentuar edhe më herët. Organizata e Mbrojtësve të të Drejtave të Njeriut (Civil Rights Defenders) ka publikuar raportin vjetor referuar problematikave që hasin aktivistët në Shqipëri.
Raporti “Intimidimi në vend të mirënjohjes” [Intimidation instead of recognition] zbuloi se aktivistët dhe gazetarët përjetojnë sulme të vazhdueshme me qëllim denigrimin apo frikësimin e tyre, përballen me gjuhë urrejtjeje dhe ngacmime, dhunë fizike apo psikologjike. Ata gjithashtu kanë raportuar raste presioni të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë nga autoritetet shtetërore që të heshtin. Mbrojtësit e të drejtave të njeriut më në rrezik në Shqipëri janë ata që punojnë për të mbrojtur të drejtat e komunitetit LGBTI +, vë në dukje raporti.
Aktivistet që lëvrojnë kauza të barazisë gjinore kërcënohen vazhdimisht nga persona anonimë, përballen me shpifje rreth punës së tyre. Problematikat marrin një shtrirje të madhe në rrjetin sociale Facebook, ku dhjetëra individë me profile të stisura që konsiderohen “trolls” baltosin punën e aktivistëve, vijon më tej raporti. Edhe mbrojtësit e mjedisit përballen më kërcënime të vazhdueshme nga autoritete shtetërore apo persona të paidentifikuar. Një kontroll i lartë është ushtruar në media, sqaron raportimi, ku disa artikuj investigativë janë censuruar dhe është shtypur fjalën e lirë.
Vështirësitë e të qenit mbrojtës i të drejtave të njeriut në Shqipëri
Alida Karakushi, mbrojtëse e të drejtave të njeriut dhe kauzave të tjera publike ndan vështirësitë dhe sfidat që ajo ka ndeshur gjatë 12 viteve aktivizëm në Shqipëri. Ajo tregon se ndaj saj janë përdorur metodikave denigruese për ta heshtur, të cilat kanë ndikuar edhe tek rrethi i saj familjar dhe e kanë detyruar të tërhiqet.
“[Jam kërcënuar ] në mënyrë indirekte, po. Dikush ne Shqipëri, sapo kisha organizuar protestën e parë në 2012, ishte futur duke bërë komente denigruese, duke pretenduar se ishte një anëtar i familjes sime. Impersonifikim ky që shkaktoi shumë dhimbje në familjen time, e ku për disa kohë edhe nuk shkrova shkrime”, tregon Karakushi për Citizens Channel.
Karakushi shpjegon se i janë shpërndarë të dhëna personale apo statuse për ta linçuar publikisht atë.
“Njëherë një akademike, medemek që nuk e pranon kritikën, i kishte bërë opinionet ndaj meje fakte. Kishte shkruar një post publik, ku në imagjinatë ia kalonte edhe regjisorëve të Hollivudit, me akuza e pretendime të pabazuara. Rasti tjetër ishte vjet, teksa një video e një shkëmbimi u postua në YouTube e ku medemek një kundërshtar më kishte bërë “fërtele” sipas publikuesit”, shpjegon më tej ajo.
Alida Karakushi, aktiviste
Artikulimi i problemeve shoqërore shoqërohet me pasoja edhe për aktivistët e tjerë. Arjola Hajdini rrëfen se pas një statusi në Facebook, ku dënonte femicidin dhe dhunën me bazë gjinore, janë marrë fotografi nga profili i saj dhe janë shpërndarë në faqe humoristike, në formë meme-sh.
“Ka qenë shpërndarja e disa meme-ve, pas një shkrimi që kisha bërë. Nuk ishte shkrim, ishte thjesht një status Facebook-u që u shpërnda nuk e di se si, pa qëllimin tim… U bënë disa meme ku thuheshin gjëra të ndryshme për mua dhe për shkrimin. U kërcënova që do i shpërndajnë edhe në faqe të tjera sepse bënim report, fshiheshin dhe i hidhnin prapë, prapë fshiheshin”, kujton Hajdini teksa tregon se kjo situatë ka vijuar disa ditë radhazi.
Arjola Hajdini , aktiviste
Aktivistët për të drejtat e grave janë vazhdimisht nën thumbin e komenteve ironike, tallëse apo satirizuese në mjediset shoqërore apo ato virtuale. Liri Kuçi, feministe dhe mbrojtëse e të drejtave të njeriut tregon se shpesh ndeshet me komente seksiste si rrjedhojë e aktivizmit të saj dhe tregon se është sfiduese të jesh individ që lufton për emancipim dhe barazi gjinore.
“Tallja dhe batutat që bëhen, kur ka diskutime për fenomene sociale si dhuna e shumanshme që provojnë gratë në shoqërinë tone, janë vetëm një hallkë e shtuar dhunës që marrin vajzat dhe gratë aktiviste teksa tentojnë të hapin dritare të reja diskursive mbi emancipimin gjinor dhe shoqëror”, artikulon Kuçi për Citizens Channel.
Liri Kuçi, aktiviste
“Është sfiduese të jesh aktiviste për emancipim e barazi gjinore në një shoqëri si e jona – ku as nuk mësohet nëpër shkolla për lëvizjet feministe dhe përpjekjet historike të grave për të drejta politike, ekonomike dhe shoqërore, apo ku dhuna ndaj grave përmendet shkujdesur nëpër ndonjë kronikë mediatike, që me anë të ndonjë titulli skandaloz, lajmëron se një grup inicialesh femërore iu shtuan së fundmi listës së viktimave të dhunës në familje”, nënvizon ajo.
“Kështu, kur nga një situatë rehatie e status-quosë mashkullore, ku edhe batutat që qeshen fort, janë seksiste dhe të dhunshme, duke tentuar të ngresh ligjërim dhe madje “të pretendosh” se gratë sot janë të pambrojtura nga shteti dhe të dhunuara nga shoqëria – minimalisht do të marrësh në këmbim romuze (në rastin më të mirë) dhe tallje dhe intimidim për shumë gjatë”, përmbledh më tej Liri Kuçi.
Reagime të mbushura me gjuhë urrejtjeje dhe me përmbajtje dhune janë lehtësisht të hasura kur trajtohen tematika të cilat në Shqipëri, deri para pak vitesh, ishin thuajse krejtësisht të mënjanuara. Aktivistët që dalin hapur në mbështetje të komunitetit LGBTI+ shpesh përballen me mesazhe dhe komente që paralajmërojnë ndërmarrjen e një veprimi të dhunshëm kundrejt tyre.
Isa Myzyraj prej pak vitesh, shkruan dhe merr pjesë në organizime që janë në mbështetje të komunitetit LGBTI+. Ai tregon se qëndrimet e tij publike janë shoqëruar me kërcënime dhe kanosje.
“Kam pasur dhjetëra mesazhe private e kërcënime të hapura, nga vrasja që është “më e lehta” deri tek djegia me benzinë, apo dhunim në publik. Unë kam shkruar shpesh për komunitetin LGBT, dhe njerëzit guxojnë të kërcënojnë edhe në komente publike, pa e ditur, dhe pa qenë të informuar se kjo gjë përbën vepër penale. Kam dashur disa herë të denoncoj raste konkrete, por asnjëherë nuk e kam bërë. Më e rënda ka qenë në dhjetorin e 2018, kur disa faqe njëherësh filluan duke publikuar fotografi me një rreth në kokë, dukej sikur donin të më vrisnin”, ndan ai me Citizens Channel.
Reagimet online të Arjola Hajdinit janë raportuar në mënyrë të vazhdueshme dhe profili i saj në Facebook është mbyllur deri në pesë herë gjatë këtyre muajve të fundit dhe kjo e ka privuar nga shprehja e mendimit rreth tematikave të ndryshme.
“Në momente të caktuara, duke qenë së Facebook-un e përdor si platformë ku shprehem, kur ka ndodhur diçka dhe kam qenë e bllokuar më ka acaruar, më ka bërë që të frustrohem në një lloj mënyre. Për shembull, kur është miratuar ligji i shpifjes, unë kam qenë e bllokuar dhe kam bërë statusin pas një jave… për një njeri që do të flasë, do të shprehet, do të komunikojë është shumë mbytëse si gjë”.
Familjarët e Arjolës i kërkojnë të tërhiqen pasi i druhen pasojave që mund të sjellë artikulimi i saj publik.
“Mua është thënë edhe shiko ‘se do të të hedhin në ndonjë qoshe, do të të vrasin’, ‘do na lësh pa bukën e gojës’… që janë shumë larg, nuk mendoj gjëra të këtilla. Mendoj se duhet marrë një farë risku për të krijuar një të ardhme më të mirë”, sqaron ajo gjatë intervistës.
Aktivizmi dhe dhuna policore
Nismat e ndërmarra nga qytetarët aktivë në Shqipëri i kanë shoqëruar jo pak herë aktivistët nëpër komisariate. Alida Karakushi tregon si ajo, bashkë më dy protestues të tjerë, u dërguan në polici sepse kundërshtuan zgjedhjen e Presidentit aktual të Shqipërisë.
“Po, jam shoqëruar në polici teksa protestoja bashkë me dy veprimtarë të tjerë të pavarur ndaj zgjedhjes së Metës si President. Ishte i trishtë shoqërimi im në polici, por të paktën videoja u bë virale dhe shpresoj se shumë qytetarë e kanë parë sesi policët mbetën të pafjalë kur u kërkoja arsye për shoqërimi tim. Bile, më e rëndë fare është se vetë ata më kërkuan ndjesë në rajon e më thanë se ishin të detyruar ta kryenin atë veprim me urdhër nga lart”, shprehet më tej ajo.
Jo vetëm ndaj Karakushit, edhe Myzyraj ka përjetuar dhunë policore dhe është gjendur nën kërcënime të vazhdueshme kur është përfshirë në mbrojtjen e kauzave publike.
“Më ka ndodhur, për shembull tek protestat për Liqenin, të më ndalnin njerëz pa uniformë të hequr si policë e të më thonë hip në makinë. Nuk kam pranuar sigurisht, pa pasur një fletë arresti ose fletë thirrje”, rikujton ai.
Isa Myzyraj, aktivist
“Më kanë kontaktuar nga telefoni, duke thënë ju telefonojmë nga Prokuroria për tu paraqitur për protestën që keni bërë tek Bashkia, kam shkuar dhe Prokuroria e Tiranës nuk kishte asnjë fletë thirrje për mua. Kërcënime në komente në rrjetet sociale, mesazhe private të rënda në dukje por me një formë presioni të jashtëzakonshëm. Përmendja e familjes, e marrëdhënieve të tua të punës dhe deri tek arrestimet dhe dhuna fizike brenda dhe jashtë komisariateve të policisë”, përcjell më tej Isa Myzyraj.
Punësimi, sfidë për aktivistët
Mbrojtësit e të drejtave të njeriut tregojnë se kanë marrë shpesh oferta pune të cilat janë përdorur si metoda për t’ua “mbyllur gojën”, janë gjendur me kontrata pune të pa rinovuara ose janë pushuar si pasojë e angazhimit në kauza të caktuara.
Liri Kuçi u pushua nga puna fill pas protestës studentore që nisi në dhjetor të vitit 2018 dhe u zgjat deri në muajin janar të 2019-ës. Angazhimi në këtë protestë ishte arsyeja pse iu ndërpre marrëdhënia e punës me kompaninë private ku ajo ishte e punësuar. Edhe Alida Karakushi është gjendur me një kontratë të pa rinovuar.
“Se fundmi kam punuar si lektore ne nje institucion privat por edhe aty nuk mu rinovua kontrata kur u pa qartë se nuk mund të vendosja nota me mik. Nga administrata publike, aktorë politikë më kanë ofruar punë, por e kam refuzuar atë sepse e shihja si një mjet për të ma mbyllur gojën”, tregon Karakushi.
“Sigurisht, kur ti vendos që të jesh i angazhuar duhet të heqësh dorë nga disa gjëra. Unë kam hequr dorë nga puna ime e mëparshme vetëm për shkak të aktivizmit tim, ambient im i punës nuk përshtatej me gjithë aktivitetin tim shoqëror”, thekson një rast tjetër Isa Myzyraj.
Shoqata e Arkitektëve të Shqipërisë me anë të një deklarate për shtyp është shprehur se masat e marra ndaj arkitektëve nga Prokuroria e Tiranës janë të papranueshme në një shoqëri demokratike.
Sipas Shoqatës, në asnjë rast dëmet fizike të godinës nuk kanë lidhje me profesionin e arkitektit.
“Ekzekutimi i masave ekstreme nga institucionet ligj-zbatuese pa u thelluar më parë në metodologjinë dhe procesin e përgjegjësive të dëmeve të tërmetit sipas fazave të përcaktuara me ndalime me arrest / apo tjetër, është e papranueshme në një shoqëri të lirë, duke shkaktuar dëme traumatike për jetën dhe aktivitetin profesional individual apo familjar, për secilin qytetar dhe profesionist të lirë të këtij vendi”.
Ky reagim vjen pas ekzekutimit të masave me burg, detyrim paraqitjeje dhe arrest shtëpie për 30 të akuzuarit për pasojat e tërmetit të 26 nëntorit në zonën e Tiranës. Mes të arrestuarve ishin inxhinierë, arkitektë, ndërtues dhe ish zyrtarë .
Sipas reagimit të Shoqatës së Arkitektëve , përgjegjësitë profesionale të arkitektit janë të ndërlidhura me pikat e licencës profesionale të cilën shteti ja jep dhe njeh gjatë ushtrimit të profesionit. Ky rol është i përcaktuar në funksione që kanë të bëjnë me zgjidhje volumetrike, funksionale dhe estetike.
“Pra, sipas legjislacionit në fuqi, por edhe atij analog ndërkombëtar, arkitekti nuk ka kompetenca profesionale dhe ligjore, që lidhen me hartimin e projektit konstruktiv të ndërtesës dhe për rrjedhoje nuk mund të ngarkohet me asnjë përgjegjësi ligjore dhe morale të lidhur me qëndrueshmërinë statike dhe sizmike tërësore apo pjesëve të veçanta të saj”.
Shoqata e arkitektëve deklaron se e mbështet nxjerrjen e përgjegjësive profesionale, pro kjo të jetë e lidhur me ekspertizën profesionale.
“SHASH mbështet nxjerrjen e përgjegjësive profesionale të lidhura me dëmet e tërmetit, por çdo hetim duhet të jetë i mbështetur me ekspertizën serioze profesionale sipas metodologjisë së përcaktuar nga organet shtetërore lidhur me fazat e përcaktimit të dëmeve si 1. Akt – konstatimi; 2 Akt- ekspertimi, të drejtuara dhe koordinuara nga institucioni përgjegjës, Instituti i Ndërtimit me grupet e ekspertëve të autorizuar nga Institucionet e shtetit”.
Në një kohë kur nga tërmeti i 26 nëntorit 2019 kanë kaluar gati 2 muaj, koha në plazhin e Durrësit është ndalur në atë datë të frikshme në historinë moderne të qytetit bregdetar. Me 5 hotele të shembura, me dhjetëra pallate që duket sikur i ka kafshuar një kafshë gjigante prehistorike, me qindra familje që kanë mbetur të pastreha dhe rreth 300 biznese të vogla të dëmtuara nga tërmeti, (monitorim i Dhomës së Tregtisë Durrës),zona e plazhit ka marrë një goditje të rëndë.
Masa inertesh të pa pastruara
Masa inertesh të pa pastruara
Megjithëse ishte premtuar që në fund të vitit 2019 do të ishin larguar të gjitha inertet nga pallatet e dëmtuara, ato janë larguar vetëm nga 5 hotelet e shembura. Ndërsa rreth e rrotull ndërtesave shumëkatëshe gjen grumbuj inertesh, që shkaktojnë një psikozë të trishtë tek banorët që vazhdojnë jetojnë ende aty, si dhe tek ata që vijnë shohin nga kurioziteti. Shpesh inertet i gjen vetëm pak metra larg rërës, në një kohë kur bregu i detit ka nisur të frekuentohet nga qytetarët, që shfrytëzojnë kohën e mirë të këtyre ditëve.
Dashamir Haka, pronar i një biznesi
“Do vijë turisti, do dalë nga porti, nuk është mirë të shohë këto çarje, këto inerte, prandaj e para është eliminimi i këtyre defekteve. Nëse do rijnë kështu siç janë, ne nuk do mund të bëjmë biznes këtë verë. Nuk presim asnjë lloj turisti… Edhe ata që kanë pas mend me ardh, nuk do vijnë”, thotë Dashamir Haka, pronar i një restoranti në zonën e plazhit.
Biznesi i vogël rrezikon falimentimin
Boshatisja e plazhit nga banorët si dhe mungesa e pushuesve ditorë apo atyre që vinin në fundjavë po ndikon drejtpërsëdrejti tek bizneset e vogla. Një grua në moshë ngrohet në rrezet e diellit të mes janarit në derën e marketit të saj. Përballë ka hapësirën boshe, të krijuar nga shembja e hotel “Vila Verde”, ndërsa pallati ku ndodhet marketi i saj është i pabanueshëm. Bizneset rreth e qark i kanë të gjithë qepenat e ulur.
Qytetare durrsake
“Vijmë kot këtu sa për të hapur dyqanin, po punë nuk ka, s’ka këmbë njeriu. Xhiro vetëm 30 mijë lekë në ditë, edhe 30 mijë nuk bëhen. Djali ka 7 vetë për të ushqyer, jemi të mbledhur të gjithë tek ky dyqan. Kemi frikë nga falimentimi, se duan fëmijët të hanë…”- thotë ajo, që duket si e dorëzuar para hallit që e ka zënë.
Pranvera Doda shet fruta-perime ngjitur me hotel “Tropikal”, që u shemb nga tërmeti, e në të cilin humbën jetën 2 vëllezër nga Kosova. Vetë Pranvera ka humbur rreth 1.8 milion lekë të vjetra mall, që e kishte sistemuar në një hapësirë në katin e parë të hotelit. Tani, detyrohet të hedhë ditë për ditë perimet e pa shitura. Nëse gjendja nuk ndryshon, pas 3 javësh do t’i vërë drynin biznesit.
Pranvera Doda
“Jemi shumë të shkatërruar nga ky tërmet, xhiro ditore ka rënë. Malli siç merret, hidhet, se prishet po nuk u shit. Të vish këtu edhe në darkë, nuk ka njerëz, pallatet janë bosh”- thotë ajo për Citizens Channel.
Mungesën e klientëve e vuan edhe Elton Shuaipi, që zotëron një dyqan mishi. Ai pohon se xhiro ka rënë gjysmë për gjysmë, krahasuar me një vit më parë.
Elton Shuaipi
“Në zonën e plazhit janë shumë pak banorë, pothuajse s’ka fare. Nga tërmeti janë prish shumë objekte, njerëzit i kanë braktisurshtëpitë e veta. Ne me këtë zanat mbahemi. Paguajmë licencë, drita, ujë, taksa. Të rrish 3 orë, nuk hyn këmbë njeriu në dyqan. Gjysmë për gjysmë xhiroja. Nuk ka njerëz, është shumë dobët”,-thotë ai, ndërsa nuk di se çfarë do t’i rezervojë e ardhmja.
Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë Durrës kërkesë qeverisë
Nisur nga dëmtimet e rënda që ka pësuar biznesi, si dhe frika që ekziston për të ardhmen, Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë Durrës i është drejtuar me një shkresë zyrtare Këshillit të Ministrave, në datë 7 dhjetor 2019, ku ka parashtruar 8 kërkesa, ndër të cilat nënvizohen lehtësira fiskale për biznesin për një periudhë 3-vjeçare dhe pezullimin e kësteve të kredisë nga bankat për të paktën 1 vit.
Letra e dhomës së Tregtisë drejtuar Qeverisë
Letra e dhomës së Tregtisë drejtuar Qeverisë
Letra e dhomës së Tregtisë drejtuar Qeverisë
Alban Isteri/Dhoma e Tregtisë dhe Industrisë
“Deri tani nuk kemi marrë përgjigje më shkrim, por na është premtuar që do ta marrin parasysh”,- thotë Alban Isteri, kreu i Dhomës së Tregtisë.
Duke u ndalur tek problematikat e bizneseve në Durrës, që operojnë në fushën e turizmit, Isteri rendit disa:
Pesë struktura hoteliere të shembura;
60% e apartamenteve që lëshohen me qira gjatë verës të dëmtuara;
Mbi 300 biznese të vogla të mbyllura për shkak të dëmtimeve;
Biznese të mëdha që po paraqiten për të mbyllur apo pezulluar aktivitetin;
Për kreun e Dhomës së Tregtisë Durrës, situata, sidomos në zonën e plazhit, është shumë e rënduar.
Nuk ka prenotime, nuk ka turistë
Krahas hoteleve të dëmtuara, ka shumë të tjerë që nuk kanë dëme. Fati i tyre i keq është se rrethohen nga godina të dëmtuara rëndë.
Malo Pashnjari
“Që nga tërmeti, shumë prenotime janë anulluar. Erdhën disa pak ditë më parë, dolën në ballkon dhe panë përreth vetëm godina të çara. Qëndruan vetëm atë natë, ikën që në mëngjes”,- thotë Malo Pashnjari, që ka një hotel pranë Rrotës së Kuqe. Nga 1 janari deri më sot, nuk ka pasur asnjë klient në hotel.
E njëjta gjë ndodh edhe tek një hotel përgjatë rrugës “Pavarësia”, në sektorin Hekurudha. Në kohën e drekës, restoranti është komplet bosh.
Klajdi Mema
“Ka pas shumë rënie xhiroje pas tërmetit. Nga restoranti, te hoteli, te prenotimet. Nuk është më si më parë”,- thotë Klajdi Mema, menaxheri i hotelit.
Ndërsa Dashamir Haka, që ka një restorant buzë detit pranon i trishtuar se krahasuar me një vit më parë ka rreth 60% fitime më pak.
“Këto muaj jemi duke punuar me humbje. Them se turizmi në Durrës, këtë verë, do jetë shumë, shumë keq. Shoh që ndërhyrjet po bëhen me vonesë dhe kam frikë se gjërat do vihen në lëvizje në periudhën prill, maj, qershor. Atëherë kur nuk ka më kohë…”- thotë ai.
Për Hakën, pa u ofruar shteti një strehim të sigurt banorëve të mbetur të pastrehë, nuk mund të presë që ata t’i vijnë për të konsumuar një kafe a një drekë në biznesin e tij. Sa për turistët, është e vështirë që ata të vijnë në Durrës, për sa kohë shumë godina janë të dëmtuara rëndë dhe nuk po nis riparimi i dëmeve.
Si do të jetë sezoni turistik këtë vit në Durrës?
Qyteti bregdetar shumicën e të ardhurave e siguron nga turizmi. Sipas të dhënave të INSTAT, Durrësi kontribuon në 10% të Prodhimit të Brendshëm Bruto, ndërkohë që në këtë bashki operojnë rreth 13 mijë biznese që përbëjnë 13% të bizneseve aktive në të gjithë vendin.
Turizmi ka pësuar një goditje të rëndë dhe nuk dihet nëse do ta marrë veten. Tek tuk, në disa godina kanë nisur të ngrihen skelat, po bëhen rregullime. Bashkia e Durrësit ka dhënë deri tani 29 leje të përshpejtuara për riparimin e objekteve të dëmtuara si pasojë e fatkeqësisë natyrore. Këto objekte janë kryesisht pallate dhe afati i punimeve është nga 3 deri në 5 muaj. Gjithsesi janë shumë pak, krahasuar me numrin e përgjithshëm të pallateve të dëmtuara në Durrës.
Lokali bosh
Plazhi
Janari thuajse iku. Deri në prill ka mbetur shumë pak kohë.
“Është shumë e rëndë situata, por nëse dështon sezoni turistik mund të jetë edhe më e rëndë gjendja”,- thotë kreu i Dhomës së Tregtisë, Alban Isteri.
Bizneset kanë një sfidë shumë të madhe përpara. I mbijetuan tërmetit, por i tremben verës së këtij viti…
Hermann Parzinger, Presidenti Ekzekutiv i Europa Nostra, organizatë ndërkombëtare në mbrojtje të trashëgimisë kulturore në Evropë, i është drejtuar me një letër të personalizuar Kryeministrit Rama, Presidentit Meta dhe kryetarit të Bashkisë Tiranë, Erion Veliaj.
Ai shpreh shqetësimin e tij lidhur me planet e prishjes së godinës së Teatrit Kombëtar dhe u bën thirrje të mënjanohen nga vendimi për ta ndërtuar një teatër të ri në vend të atij ekzistues.
Në këto letra, Europa Nostra bën me dije se ekziston një probabilitet i lartë që Teatri Kombëtar të përzgjidhet si një nga “7 vendndodhjet më të rrezikuara në Europë“, e cila do të angazhonte rrjetin dhe partnerët e Europa Nostra-s në restaurimin dhe rijetëzimin e godinës. Kjo nismë është krijuar për herë të parë në vitin 2013, me Bankën Evropiane të Investimeve si partner themelues.
“Asnjë nga 29 vendndodhjet e përzgjedhura më parë në programin ‘7 më të rrezikuarat’ nuk është prishur dhe do të ishte risi nëse një fat i tillë i mjerueshëm do të ishte rezervuar për Teatrin Kombëtar të Shqipërisë, me gjithë mbështetjen e treguar në nivel kombëtar dhe Europian“, shkruan Prof. Dr. Hermann Parzinger në letrën drejtuar Ramës.
Letra e nisur në adresë të kryetarit të Bashkisë së Tiranës nënvizon rëndësinë kulturore që mbart Teatri Kombëtar, jo vetëm për kryeqytetin e Shqipërisë por edhe për vetë Evropën. Presidenti Parzinger thekson se edhe më parë, Europa Nostra ka përzgjedhur vendndodhje të tjera të rrezikuara në Shqipëri.
“Gjithashtu do të doja të shtoja që vendndodhje shqiptare janë përzgjedhur dy herë edhe në të shkuarën: Amfiteatri i Durrësit dhe Kishat Post-Bizantine në Voskopojë dhe Vithkuq. Në të dyja rastet, Europa Nostra e gjeti bashkëpunim me aktorët shqiptarë pozitiv dhe efektiv, duke theksuar konsideratën dhe respektin që vendi juaj ka për ruajtjen e trashëgimisë kulturore“, shpjegon më tej Prof. Dr. Hermann Parzinger në letrën kundrejt krerëve kryesorë në Shqipëri.
Europa Nostra i rikujton Presidentit Meta se atij i janë drejtuar edhe më herët, në korrik të 2018-tës dhe i bën thirrje që të përdorë ndikimin dhe pozicionin që Presidenti gëzon për të mbrojtur Teatrin Kombëtar.
Aleanca për Mbrojtjen e Teatrit, e ka mirëpritur këtë vendim nga Europa Nostra, duke e konsideruar këtë një nismë sensibilizuese .
Kryebashkiaku Erion Veliaj, në datë 14 janar të këtij viti ka ritheksuar se nuk është tërhequr nga plani për ta shembur godinën e Teatrit Kombëtar. Gjatë një takimi me banorët e zonës së Kasharit, Veliaj bëri me dije se Tirana, në 100 vjetorin e saj, do të fillojë punën në ndërtimin e një teatri të ri.
“Që njerëzit të kuptojnë se Shqipëria nuk është vetëm e atyre njerëzve që bërtasin. Ashtu siç është edhe Kadri Roshi. Amaneti i Kadri Roshit ishte një teatër i ri. Të ketë një teatër të ri ku nuk plevitosemi, ku nuk shkojmë me batanije në shfaqje, ku nuk punojmë në një mullar kashte me shkrepëse të presuara, siç bëhej teatër para 100 viteve. Tirana në 100 vjetorin e saj do të fillojë punën për Teatrin e ri“, u shpreh kryebashkiaku Veliaj.
Turqia po rivendos qasjen në Wikipedia pas një ndalimi që zgjati rreth tre vjet.
Gjykata Kushtetuese e vendit vendosi që ndalimi i aksesit dhunon lirinë e shprehjes, raportoi gazeta pro-qeveritare Milliyet.
Enciklopedia online u bllokua në Turqi në prill 2017-tës pasi refuzuan t’i fshijnë artikujt kritikë ndaj qeverisë së vendit.
Ndalimi zgjati 991 ditë, tha NetBlocks.org, organizatë për monitorimin e internetit.
Fondacioni Wikimedia, i cili drejton shërbimin, nuk pranoi t’i hiqte artikujt ku u tha se qeveria e Turqisë kishte bashkëpunuar me të ashtuquajturin grupin e Shtetit Islamik (IS) dhe al-Kaedën në Siri.
“Jemi të emocionuar që njerëzit nga Turqia do të kenë sërish mundësinë të marrin pjesë në grupin bashkëbisedues më të madh në nivel global lidhur me kulturën dhe historinë e Turqisë në internet dhe do të vazhdojnë ta bëjnë Wikipedian një burim të gjallë informacioni për Turqinë dhe botën“, u shpreh fondacioni.
The best present we got for Wikipedia’s 19th birthday was being unblocked in Turkey. 🇹🇷 (thread) https://t.co/kSVETTU5CO
Jo të gjithë në Turqi mund ta shfletojnë Wikipedia në këtë moment. Shërbimi ka thënë se ndalimi po hiqet “gradualisht” dhe se disa ofrues të shërbimeve të internetit janë “ende në proces të rivendosjes së aksesit”.
Komuniteti editues në enciklopedinë është censuruar në formë të fragmentuar nga autoritete në mbarë botën dhe mbetet ende e bllokuar në Kinë.
Reagimi i përgjithshëm në mediat turke konsiston në një ndjenjë lehtësimi, pasi bllokimi i aksesit u hoq gati një muaj pasi Gjykata Kushtetuese vendosi se ndalimi ishte një shkelje e lirisë së shprehjes.
Të tjerë thanë se vendimi për të rivendosur qasjen në Wikipedia duhet të kishte ndodhur më herët.
“Gjykata Kushtetuese nuk duhet të kishte pritur 2.5 vjet. Kjo ka qenë një humbje shumë e madhe për Turqinë“, tha akademiku turk Yaman Akdeniz, një nga paditësit kundër ndalimit, raporton kanali i lajmeve Haberturk TV.
Jimmy Wales, themeluesi i Wikipedia-s, i tha të njëjtit kanal se ai “shpresonte se kjo ishte një fitore e madhe në rikthimin tek një proces normalizimi për lirinë e fjalës në Turqi“.
Abdulkadir Selvi, gazetar i njohur pro-qeveritar i gazetës Hurriyet, shkroi të enjten se “ai ishte kryesisht i lumtur për ministrat dhe burokratët [turq] të cilët do të hynin në Wikipedia përmes mjeteve alternative“.
Eksperti turk i inxhinierisë kompjuterike Cem Saytha që ai e kishte hequr Turqinë nga lista e vendeve ku Wikipedia është e bllokuar.
“Çfarë çlirimi, Wikipedia!“, tha në dhjetor gazetari i njohur Ahmet Hakan, kur media raportoi mbi vendimin.
“Bllokimi i enciklopedisë online, Wikipedia-s, ishte i papërshtatshëm“, tha ai.
“E vetmja gjë që nuk e kuptoj është kjo: pse dikush do të shqetësohej nga Wikipedia e e aksesueshme?” shtoi ai gjatë asaj kohe.
Prokuroria e Dibrës ka bërë me dije se protesta e minatorëve, fill pas shkarkimit të Elton Debreshit, kryetarit të Sindikatës së Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës (SMBB), e shpallur me 17 nëntor ishte e ligjshme. Në shkresën e sjellë në datë 30 dhjetor 2019, Prokuroria njofton se nuk do të ketë ndjekje penale për minatorët sindikalistë.
“Pas hetimit gati 1-mujor, më datë 30 dhjetor 2019 Prokuroria e Dibrës ka dalë në përfundimin për të mos nisur kallëzimin penal ndaj sindikalistëve, duke e quajtur të padrejtë dhe të pabazë ligjërisht!”, shkruan sindikata në profilin e saj zyrtar në Facebook.
Sindikata u nxjerr pagat minatorëve të pushuar në shkelje të ligjit
Federata Sindikale e Punonjësve të Industrisë së Shqipërisë, pjesë e Konfederatës së Sindikatave të Shqipërisë (KSSH) ka publikuar pagat e ish-minatorëve Elton Debreshi, Behar Gjimi, Ali Gjeta dhe Beqir Duriçi, të cilët u angazhuan në krijimin e SMBB-së që prej muajit prill. Në postimet e tyre, ata kanë përfshirë edhe rrogën e minatorit Gëzim Basha, aktualisht në marrëdhënie pune me kompaninë AlbChrome.
Na datë 11 janar është postuar një listë e rrogës mujore të ish-minatorit Behar Gjimi, pagesë e renditur në mënyrë kronologjikë, që prej vitit 2016 deri në vitin 2019. Gjatë ditëve në vijim është proceduar njësoj edhe me minatorët e tjerë të cilët janë pushuar pasi protestuan për disa ditë radhazi.
Përpunimi i të dhënave të punëmarrësit, sipas ligjit “Për mbrojtjen e të dhënave personale“, bëhet nëse vetë individi në fjalë, ka dhënë leje. Ky përpunim lejohet të kryhet vetëm nga një autoritet zyrtar, i përcaktuar me ligj. Në nenin 6 të këtij ligji, thuhet se të dhënat e deklaruara nuk mund të vazhdojnë të bëhen publike, nëse subjekti ka shfaqur mospajtim dhe ka kundërshtuar përpunimin e mëtejshëm të tyre.
Ky ligj thekson se duhen marrë në konsideratë udhëzimet e Komisioneri për të Drejtën e Informimit dhe Mbrojtjen e të Dhënave Personale që të respektohen të drejtat dhe liritë themelore të njeriut.
Komisionerja Flora Çabej (Pogaçe), në udhëzimin nr. 11, të datës 08.09.2011 mbi “Përpunimin e të dhënave të punonjësve në sektorin privat”, në pikën 12.7/a ndalon përhapjen e informacione personale që lidhet me pagën.
Hendeku midis njerëzve shumë të pasur dhe pjesës tjetër të botës u zmadhua vitin e kaluar pasi pasuria vazhdoi të ishte në pronësi të një pakice të vogël, ka pohuar organizata Oxfam.
Oxfam është një konfederatë ndërkombëtare e 20 OJQ-ve që punojnë me partnerë në mbi 90 vende për t'i dhënë fund padrejtësive që shkaktojnë varfëri. Ajo është një lëvizje globale që ka si qëllim luftimin e pabarazisë dhe tejkalimin varfërisë, duke shenjëstruar faktorët që i varfërojnë njerëzit
Rreth 82% e parave të gjeneruara vitin e kaluar shkuan për 1%-shen më të pasur të popullsisë globale ndërsa gjysma më e varfër nuk pati asnjë rritje.
Oxfam deklaroi që shifrat e tyre – të cilat kritikët i kanë vënë në dyshim – treguan një sistem të dështuar.
Organizata fajësoi evazionin e taksave, ndikimin e kompanive në politikë, erozionin e të drejtave të punëtorëve dhe uljen e kostove për hendekun që sa vjen e zgjerohet.
Oxfam ka prodhuar raporte të ngjashme për pesë vitet e fundit. Në vitin 2017 ajo llogariti që tetë individët më të pasur në botë kishin po aq pasuri sa gjysma më e varfër e botës. Ndërsa këtë vit, deklaroi se 42 njerëz tani kishin po aq pasuri sa gjysma më e varfër.
Burimi: Oxfam
‘ E papranueshme’
Shefi ekzekutiv i Oxfam, Mark Goldring tha që korrigjimi i vazhdueshëm i shifrave pasqyronte faktin se raporti bazohej “në të dhënat më të mira të disponueshme në atë kohë”.
“Megjithatë ju e shikoni, ky është një nivel i papranueshëm i pabarazisë,” tha ai.
Raporti i Oxfam përkon me fillimin e Forumit Ekonomik Botëror në Davos, një vendpushim skish në Zvicër. Konferenca vjetore tërheq shumë nga liderët kryesorë të politikës dhe biznesit në botë.
Pabarazia zakonisht ka rëndësi në rendin e ditës, por Z. Goldring tha se shumë shpesh “bisedat e ashpra zhduken me rezistencën e parë”.
Analizë nga Anthony Ruben – “Reality Check” (Kontrolli i të vërtetës) nga BBC
Është me të vërtetë e vështirë të kuptosh sa pasuri kanë super të pasurit dhe shumë të varfrit. Super të pasurit kanë tendencë të mos i bëjnë publike vlerat e tyre dhe shumë prej vendeve më të varfra në botë mbajnë statistika të dobëta.
Për ta ilustruar këtë, vitin e kaluar, Oxfam na tha që tetë individë kanë po aq pasuri sa gjysma më e varfër e popullsisë së botës.
Tani ajo e ka rishikuar atë shifër në 61 persona për vitin e kaluar, duke rënë në 42 persona këtë vit – që është një rishikim mjaft i madh. Dhe ka të dhëna të tjera mbi të cilat bazohet e gjithë kjo, si p.sh. që njerëzit në listë me pasurinë më të ulët nuk janë domosdoshmërish të varfër fare – ata mund të jenë profesionistë të kualifikuar me sasi të mëdha të borxhit studentor, për shembull, ose persona me të ardhura të larta por kredi të mëdha.
Por pavarësisht nëse bëhet fjalë për tetë persona, 42 persona ose 61 persona që kanë të njëjtën pasuri sa gjysma e botës, ekziston ende pabarazia e pasurisë në të gjithë botën, që është mesazhi që Oxfam po i jep Davos.
Në publikim se kishte “mbështetje të madhe” për veprim me dy të tretat (72%) nga 70,000 njerëz që i anketoi në dhjetë vende duke thënë se ata donin që qeveritë e tyre “të adresonin urgjentisht hendekun e të ardhurave midis të pasurve dhe të varfërve”.
Por Mark Littlewood, drejtori i përgjithshëm në qendrën e mendimit të tregut të lirë, Instituti i Çështjeve Ekonomike, tha që Oxfam po bëhej më “i fiksuar me të pasurit sesa të varfrit”.
“Taksat më të larta dhe rishpërndarja nuk do të bëjnë asgjë për të ndihmuar të varfrit; pasuria nuk është një tortë fikse. Njerëzit më të pasur janë gjithashtu njerëz me shumë taksa – zvogëlimi i pasurisë së tyre nuk do të çojë në rishpërndarje, ai do ta shkatërrojë atë në dobi të askujt,” shtoi ai.
Ishte një kritikë që bëri jehonë nga Sam Dumitriu, kreu i kërkimit në një institucion tjetër të mendimit të tregut të lirë – Instituti Adam Smith – i cili tha se statistikat e pabarazisë së OFJ-ve “gjithmonë pikturojnë figurën e gabuar”.
“Në realitet, pabarazia globale ka rënë masivisht gjatë dekadave të fundit”.
“Ndërsa Kina, India dhe Vietnami kanë përqafuan reformat neoliberale që zbatojnë të drejtat e pronësisë, zvogëlojnë rregulloret dhe rrisin konkurrencën, më të varfrit në botë kanë marrë një rritje masive të pagave që çon në një shpërndarje më të barabartë të të ardhurave globale.”
Si i përpunon shifrat Oxfam?
Raporti i Oxfam-it bazohet në të dhënat nga Forbes dhe databazën vjetore të pasurisë globale të bankës Credite Suisse, e cila treon shpërndarjen e pasurisë globale që prej vitit 2000. Sondazhi përdor vlerën e pasurive të një individi, kryesisht pronën dhe tokën, minus borxhet, për të përcaktuar se çfarë ai “zotëron”.Të dhënat përjashtojnë pagat ose të ardhurat.
Metodologjia është kritikuar pasi do të thotë që një student me borxhe të larta, por me potencial të lartë fitimi në të ardhmen, për shembull, do të konsiderohej i dobët sipas kritereve të përdorura.
Por Oxfam tha që edhe nëse pasuria e gjysmës më të varfër të botës do ishte rillogaritur për të përjashtuar njerëzit në borxhin neto, pasuria e tyre e kombinuar do ishte e barabartë me atë të vetëm 128 miliarderëve.
Presidenti Ilir Meta ka kthyer për rishqyrtim në Kuvend ligjin e njohur si paketa “Anti-shpifje”, e miratuar në datën 18 dhjetor të vitit të shkuar.
“Miratimi i këtyre dispozitave në thelb përmban elementë censurues të drejtpërdrejtë që kufizojnë të drejtën e lirisë së shprehjes dhe të medias“, thuhet në argumentimin e pulikuar ng Presidenca, ku theksohet se dispozitat ligjore cenojnë parimet themelore kushtetuese dhe interesin publik.
Cilat janë disa nga argumentet kryesore të Presidencës kundër paketës “anti-shpifje”:
Parlamenti kapërcen Kushtetutën – Rregullorja e AMA do të ketë fuqinë e ligjit
Sipas arsyetimit të publikuar nga Presidenca, Parlamenti kapërceu kufijtë e Kushtetutës, duke i dhënë të drejtë AMA-s të përcaktojë me rregullore atë çka duhej përcaktuar me ligj.
Ligji i jep AMA-s autoritetin për të përcaktuar me rregulloren e saj kritere mbi çfarë përben “shpifje” dhe kur duhet një media të dënohet me gjobë. Çka sipas Presidentit është në kundërshtim me Konventën Evropiane të të drejtave të njeriut, që përcakton se ushtrimi i lirisë së shprehjes i përmbahet vetëm kufizimeve të parashikuara me ligj.
Kuvendi i kontrolluar nga një parti, nuk garanton mekanizma funksional kontrolli
Në vijim të arsyetimit të Presidencës sqarohet se institucionet e pavarura, siç është AMA, duhet të raportojnë rregullisht në Kuvend për punën e kryer dhe nuk precedentët kanë treguar se nuk është i pavarur nga presionet politike. Kjo bëhet më e rëndësishme në kontekstin kohor kur Kuvendi Shqiptar prej më se një viti funksionin me numër të kufizuar deputetësh dhe me një maxhorancë absolute të kontrolluar nga një parti e vetme.
Ligji shkel Kodin Civil – Gjobat paguhen para se të mbyllet procedura e ankimit
Presidenca e ka konsideruar si “të metë” formulimin e ligjit për sa i përket formulimit në ligj se gjobat e vendosura nga Këshilli i Ankesave janë titull ekzekutiv dhe duhet të paguhen menjëherë.
“Është praktikisht e pamundur që mbi një vendim administrativ jo përfundimtar, që mund të rrëzohet si nga Bordi apo në mënyrë potenciale nga gjykata, të investohet paraprakisht gjykata për lëshimin e urdhrit të ekzekutimit mbi këtë vendimmarrje jo të formës së prerë, për t`ia nënshtruar më pas procesit të ekzekutimit përmbarimor”, theksohet në argumentimin e Presidencës.
Gjobat “shproporcionale” i jepen si mjet në dorë personave që duhej të kontrolloheshin nga media
“Kjo gjendje censure krijohet përmes aplikimit të masave ndëshkuese jo proporcionale që këto dispozita parashikojnë, masa që mund të vlerësohen dhe vendosen nga organe administrative, të cilat në kundërshtim të hapur me rendin e brendshëm kushtetues dhe ligjor, u jepet fuqia që t’i vënë në ekzekutim të menjëhershëm këto masa, përpara se të ketë një vendimmarrje përfundimtare dhe të formës së prerë mbi ligjshmërinë e tyre”, thuhet në argumentim ku më tej listohen një sërë shkeljesh teknike ligjore të “paketës-antishpifje”:
– Parimet themelore kushtetuese të ndërtimit të një shteti demokratik, sigurisë juridike dhe të proporcionalitetit;
– Dispozitat kushtetuese që mbrojnë të drejtën e lirisë së shprehjes, të lirisë së shtypit dhe të drejtës së informimit;
– Jurisprudencën e Gjykatës Kushtetuese të Republikës së Shqipërisë, vendimet e së cilës përbëjnë norma të detyrueshme për zbatim;
– Nuk janë në harmoni me standardet e Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut.
5. Ligji vjen në kohë të këqija për lirinë e medias
Më tej në argumentim, Presidenti Meta liston një sërë raportesh ndërkombëtarë që theksojnë përkeqësimin e situatës së lirisë së medias në Shqipëri:
Zbritja me 7 vende në Indeksin Botëror të Lirisë së Medias, sipas konkluzioneve të organizatës botërore të gazetarëve “Reporterët pa Kufij”;
Përfundimet e raportit vjetor të “Freedom House”, sipas të cilave: “Media në Shqipëri është pjesërisht e lirë”.
Konkluzionet e “Misionit për lirinë e medias” të shtatë organizatave globale, ku theksohet se, “autoritetet shqiptare nuk po përmbushin detyrimet ndaj ligjit vendas dhe instrumenteve ndërkombëtare për të garantuar lirinë e shprehjes dhe të medias, duke theksuar se ka pasur një përkeqësim të sigurisë, kushteve të punës dhe aksesit në informacion të gazetarëve”;
Raporti paraprak i vëzhgimit i OSBE/ODIHR për monitorimin e procesit të votimeve qershor 2019, që ka nënvizuar se, “mediat e mëdha u shërbejnë si platforma lobuese pronarëve të tyre, duke vënë kështu në pikëpyetje pavarësinë e tyre editoriale dhe duke imponuar auto-censurën”.
“Njerëzit mund të vetë-gjenerojnë dezinformimin e tyre. Jo të gjitha vijnë nga burime të jashtme”
Studiuesit në Shtetin e Ohajos zbuluan se edhe kur njerëzve u garantohet informacion i saktë statistikor, ata kanë tendencë t’i keqkuptojnë ato numra që t’u përputhen me çfarëdo besimi që ata tashmë kanë: “Për shembull, kur njerëzve u tregohet se numri i emigrantëve meksikanë në Shtetet e Bashkuara u zvogëlua kohët e fundit – e cila është e vërtetë, por shkon kundër bindjeve të shumë njerëzve – ata kanë tendencë të kujtojnë të kundërtën“, raporton Jeff Grabmeier në një artikull që përmbledh kërkimin në Phys.org (punimi i plotë është këtu).
110 njerëzve iu paraqitën “përshkrime të shkurtra të shkruara rreth katër çështjeve shoqërore që përfshinin informacion numerik“. Për dy nga çështjet, statistikat iu përshtaten mençurisë konvencionale; në dy çështje të tjera, statistikat i përgënjeshtruan ato.
Për shembull, shumica e njerëzve besojnë se numri i emigrantëve meksikanë në Shtetet e Bashkuara u rrit midis 2007-s dhe 2014-s. Por në fakt, numri u zvogëlua nga 12.8 milion në 2007 në 11.7 milion në 2014.
Pasi i lexuan të gjitha përshkrimet e çështjeve, pjesëmarrësit u befasuan. Atyre iu kërkua që të shkruanin numrat që ishin në përshkrimet e katër tematikave. Atyre nuk iu tha paraprakisht se do të duhet t’i mësojnë përmendësh numrat.
Studiuesit zbuluan se njerëzit zakonisht i kuptonin mire shifrat kur lidheshin me çështjet ku statistikat përputheshin me botëkuptimin e tyre. Për shembull, pjesëmarrësit zakonisht shkruanin një shifër më të madhe të përqindjes së njerëzve që mbështesin martesën e të njëjtit seks krahas shifrave së atyre që e kundërshtojnë atë- në lidhje me marrëdhënien e vërtetë.
Por kur bëhet fjalë për çështjet ku statistikat bien ndesh me bindjet e shumë njerëzve – si për shembull nëse numri i emigrantëve meksikanë ishte rritur apo ulur – pjesëmarrësit kishin shumë më shumë të ngjarë të mbanin mend numrat që pajtoheshin me paragjykimet e tyre sesa të vërtetën.
Në një studim të dytë, pjesëmarrësit luajtën një lojë të ngjashme me “telefonin e prishur”. Personi i parë në rend pa pohimin e sakte: “Statistikat e sakta në lidhje me trendin e emigrantëve meksikanë që jetojnë në Shtetet e Bashkuara (numri zbriti nga 12.8 milion në 11.7 milion)”, dhe iu tha t’i shkruante këto numra nga çfarë ai mbante mend dhe më pas e kaloi letrën tek një person i dytë, i cili bëri të njëjtën gjë me një person të tretë, etj.
Rezultatet treguan se, mesatarisht, personi i parë i ndryshoi të dhënat, duke thënë se numri i emigrantëve meksikanë u rrit me 900,000 nga 2007 në 2014 në vend të së vërtetës, e cila tregonte se numri u ul rreth 1.1 milion.
Në fund të zinxhirit, pjesëmarrësi mesatar kishte thënë se numri i emigrantëve meksikan ishte rritur në ato 7 vjet me rreth 4.6 milion.
“Këto gabime të kujtesës kanë tendencë të bëhen më të mëdha dhe më të mëdha pasi ato transmetoheshin tek njerëzit“, tha bashkëpunëtori i studimit, Matt Sweitzer.
Të paktën 30 gazetarë në të gjithë botën janë të burgosur për përhapjen e “lajmeve të rreme”. Kjo është një rritje e madhe që nga viti 2012. Të paktën 250 gazetarë janë në burg në të gjithë botën për arsye që lidhen me punën e tyre, tha Komiteti për Mbrojtjen e Gazetarëve (CPJ) këtë javë në raportin e tyre vjetor. Nga këto, numri i të akuzuarve për ‘lajme të rreme’ u rrit në 30 krahasuar me 28 vitet e fundit. Përdorimi i kësaj akuzës, të cilën qeveria e presidentit egjiptian Abdel Fattah el-Sisi e aplikon më së shumti, është rritur në mënyrë të shpejtë që nga viti 2012, kur CPJ gjeti vetëm një gazetar në të gjithë botën që përballej me këtë akuzë”.
Nuk ishte kështu situata pesë vjet më parë, tha Courtney Radsch, drejtore e avokimit të Komitetit për Mbrojtjen e Gazetarëve, e cila gjurmon këto tendenca.
Në vitin 2012, kishte vetëm një gazetar në burg i cili akuzohej për shpërndarjen e lajmeve të rreme. Deri në vitin 2014, ishin tetë. Pastaj erdhi viti 2016, kur filloi ngritja më dramatike, në të cilën 16 gazetarët në të gjithë botën ishin në burg nën akuzën se kanë përhapur lajme të rreme. Numri u rrit në 27 burg në fund të vitit të kaluar
Në përgjithësi, midis 2012 dhe 2019, ka pasur 65 gazetarë të burgosur me akuza për lajme të rreme. Për krahasim, që nga viti 1992, kur CPJ filloi të gjurmonte trendin, gjithsej 120 gazetarë janë bllokuar në një moment për përhapjen e të ashtuquajturave “lajme të rreme”. Kjo do të thotë se më shumë se gjysma e gazetarëve të burgosur për këto akuza ishin në burg shtatë vitet e shkuara.
Gazetarët e burgosur për shkak të “lameve të rrreme”
Shumica e gazetarëve që janë burgosur për përhapje të lajmeve të rreme gjatë 7 viteve të fundit janë në Egjipt (7), pasuar nga Turqia (6), Somalia (5) dhe Kameruni (5). Singapori miratoi një ligj lidhur me përhapjen e lajmeve të rreme këtë vit.
“Synimi strategjik nuk është ndikim strategjik.” Fushatat digjitale të dezinformimit mund të jenë të mëdha dhe të organizuara – dhe akoma kanë shumë pak ndikim në targetimet e tyre, shkruanDavid Karpf, profesor i asociuar i medieve dhe çështjeve publike në Universitetin “George Washington”, në MediaWell.
Pjesa më e madhe e vëmendjes së studiuesve, gazetarëve dhe zyrtarëve të zgjedhur për dezinformimin dhe propagandën në internet ka supozuar se këto fushata dezinformuese janë shumë të përhapura dhe japin efekt të menjëhershëm. Ky është një supozim i keq dhe është një supozim i panevojshëm. Ne nuk kemi nevojë të besojmë se propaganda digjitale mund të “hakojë” mendjen e një elektorati të ndërlikuar për të konkluduar se propaganda digjitale është një kërcënim thelbësor për stabilitetin e demokracisë Amerikane.
Efektet e para të dezinformimit digjital dhe propagandës, të paktën në kontekstin e zgjedhjeve elektorale, janë shumë të diskutueshme. Por dezinformimi nuk arrin ta manipulojë votuesin në atë mënyrë sa të bëhet toksike për demokracinë.
