Ditën e shtunë u mbajt konferenca për shtyp “Komuniteti shkencor shqiptar dhe ndërkombëtar kundër ndërtimit të hidrocentraleve në lumin Vjosa“, ku shkencëtarët shqiptarë e të huaj kundërshtuan edhe një herë hidrocentralet në lumin Vjosë dhe vazhdimin e punimeve në ndërtimin e digës së Kalivaçit, përgjatë po këtij lumi.
Ata ngrenë shqetësimin se këto punime do ta shkatërrojnë ekosistemin e njëkohësisht do të ndikojnë negativisht në zhvillimin bujqësor e turizmin pasi ulin nivelin e ujërave nëntokësorë dhe nxisin erozion bregdetar, nuk zvogëlojnë rrezikun nga përmbytjet në rrjedhën e poshtme dhe rrisin rreziqet e aktivitetit sizmik në rajonin e Vjosës.
Kompanitë fituese është shpallurkompania turke “AYEN-Enerji A.S” dhe “FUSHA sh.p.k”. Koncesioni i parë u nënshkruar më shumë se 20 vjet më parë, në vitin 1997, i ndryshuar disa herë radhazi dhe data e operimit është shtyrë vazhdimisht.
Ekspertë në mbrojtje të Vjosës kanë zhvilluar një takim më Presidentin Meta, për t’i shprehur shqetësimin e tyre lidhur me fatin e këtij lumi.
Meta u shpreh se shumë shpejt do të organizohet një konferencë ndërkombëtare lidhur me rëndësinë që ka mbrojtja e lumit të fundit të egër në Evropë, duke e konsideruar Vjosën një trashëgimi natyrore me rëndësi evropiane.
Vlerësimi i Ndikimit në Mjedis (VNM) u prezantua për publikun në Memaliaj. Kundërshtuesit e këtij hidrocentrali bëjnë me dije se nuk janë përmbushur provat shkencore se nuk ekziston rrezik ekologjik nga këto punime.
“I gjithë procesi, kam frikë, se është i rremë. Për vite me radhë, shkencëtarët shqiptarë dhe kolegët tanë nga vendet e tjera kanë ofruar mbështetje për çështjen e Vjosës, por politikanët shqiptarë na kanë injoruar vazhdimisht. Sidoqoftë, ne qëndrojmë jo vetëm për Vjosën, por edhe për respektimin e standardeve shkencore në Shqipëri, për të mirën e njerëzve dhe natyrës sonë“, u artikulua Prof. Aleko Miho nga Universiteti i Tiranës.
Shkencëtarët kombëtarë e ndërkombëtarë, krah për krah me Vjosën
129 ekspertë mjedisorë shqiptarë, iu bashkuan listës së plotë të 776 shkencëtarëve nga 46 shtete që nënshkruan peticionin ku kërkohet pushimi i projekteve që do të ngrenë diga në lumin e vetëm të egër në Evropë.
Ky peticion iu drejtua qeverisë shqiptare, përkatësisht kryeministrit, Ministrit të Turizmit dhe Mjedisit dhe Ministres së Infrastrukturës dhe Energjisë. Ai mbetet një ndër peticionet më të mëdha të shkencës në ekologjinë e ujërave të ëmbël, në rang botëror.
“Ndërtimi i digave në basenin e lumit Vjosë është i pavend, dhe nga një aspekt gjeologjik. Kjo pasi zona është shumë sizmike. Është një ndër zonat më sizmike që kemi në Shqipëridhe ndërtimi i digave do ndikohet fort nga ky aktivitet sizmik“, u shpreh Dr. Klodian Skrame, Universiteti i Tiranës
“Jam shumë i shqetësuar për faktin se jemi duke rrezikuar të humbasim të vetmin lum të egër në Shqipëri dhe ky është lumi Vjosa. Duke ndërtuar një digë të vetme përgjatë lumit Vjosa, do ta humbasim lumin përgjithmonë. Rezukton se të gjitha këto diga hidrocentralesh po shkatërrojnë burimet tona natyrore dhe ekologjinë. Nuk do të kemi zgjidhje nëse ne humbasim lumin Vjosë tani“, artikulon Prof. Ferdinand Bego nga Universiteti i Tiranës.
“Ekzistojnë disa lloje peshqish që vijnë nga deti dhe migrojnë në rrjedhën e sipërme, si për shembull ngjala (evropiane) e cila riprodhohet në detin Sargasso e më pas vjen disa mijëra kilometra në Evropë. Pastaj migron në lumë për t’u ushqyer dhe rritur. Nëse ndërtoni një digë hidrocentrali ajo (ngjala) do të zhduket përfundimisht në këtë lumë. Dhe është një specie shumë e rrezikuar“, shpjegon Prof. Gilles Pinay nga Instituti Kombëtar i Kërkimit të Shkencës dhe Teknologjisë për Mjedis dhe Bujqësi, Francë.
“Aleanca për Media Etike ” është nisma e ndërmarrë dje nga mediat që synon vetë-rregullimin dhe respektimin e kodit të etikës së gazetarit.
Ky organizim i Këshillit të Medias vjen paralelisht me propozimin e qeverisë shqiptare për ligjet e shumëdebatuara të paketës “anti-shpifje”.
Në takimin e organizuar për shpalljen e kësaj aleance ishin të pranishëm ambasadori i Bashkimit Evropian në Shqipëri, Luigi Soreca, Ambasadorja e Mbretërisë së Vendeve të Ulëta, Znj. Guusje Korthals Altes, Adeline Hulin nga UNESCO, Olsi Dekovi nga Zyra e Këshillit të Europës si dhe 19 media të cilat janë bërë pjesë e kësaj aleance.
Ambasadori Soreca u shpreh se kjo iniciativë për vetë rregullim është mjaft i mirëpritur nga BE-ja, pasi për vite me radhë ceshtjet problematike që lidhen me lirinë e shprehejs, presionin politik dhe ekonomik, kontratat e gazetarëve dhe raportimi i papërgjegjshëm kanë qenë mjaft evidente.
“…. si një zgjidhje për shumë çështje që lidhen me mediat shqiptare, Komisioni Evropian dhe Delegacioni i BE këtu kanë këshilluar vazhdimisht vetë-rregullimin. Është mjeti më i mirë për të promovuar informacione cilësore, trajtimin e dezinformatave dhe shpifjeve, ruajtjen e lirisë së editorialit dhe forcimin e besueshmërisë së mediave”.
Gjatë takimit të “Aleancës për Media Etike”
Gjatë takimit të “Aleancës për Media Etike”
Soreca theksoi më tej se nismat ligjore te qeverisë kanë qenë shqetësuese.
“Siç e dini të gjithë, ne kemi shprehur vazhdimisht shqetësimet tona në lidhje me nismat e vazhdueshme ligjore të Qeverisë për të ndryshuar legjislacionin e shërbimeve mediatike. BE ka kërkuar që kjo iniciativë të adresojë rekomandimet e Këshillit të Evropës dhe, në përgjithësi, të përputhet plotësisht me standardet evropiane dhe ndërkombëtare në fushën e lirisë së shprehjes dhe lirisë së mediave. Kjo ende duhet të sigurohet”.
Aleanca për Media Etike synon respektimi e të drejtës së autorit kundrejt anëtarëve të aleancës, por dhe mediave të tjera, bazuar në Kodin e Etikës por edhe në nenin 80 të ligjit 35/2016.
Në strukturës e kësaj Aleanca do të funksionojë edhe një Bord i Etikës me 5 anëtarë të pranuar nga të gjithë për integritetin dhe pa-anshmërinë e tyre. Ky bord do të zgjidhet brenda muajit shkurt.
Ndërsa në fillim të muajit mars do të funksionojë sistemi i ankesave i cili do të vendoset në cdo faqe të medieve anëtare. Me anë të një butoni me logon e Aleancës cdo qytetar do të ketë të drejtën për t’u ankuan në lidhje me shkeljet e etikës.
19 mediet e anëtarësuara deri më tani në Alenacë janë: ABC News, Citizens-Channel.com, Gazetadita.al, Droni.al, Dosja.al, Exit.al, Faktoje.com, Javaneës.al, Gazeta-Shqip.com, Lapsi.al, Liberale.al, Mapo.al, Opinion.al, Ora Neës, ORA TV, Politiko.al, Shqiptarja.com, Syri.net dhe Report TV, të cilat janë dakordësuar për të respektuar së bashku Kodin e Etikës së Gazetarit dhe të drejtën e autorit.
Muaji nëntor i vitit 2019 u pasua me ngjarje të njëpasnjëshme për minatorët e Bulqizës. Sheshi i kësaj qyteze priti shpalljen e një sindikate të re, Sindikata e Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës (SMBB), me në krye Elton Debreshin.
Nuk kaluan shumë ditë dhe ai u pushua nga kompania AlbChrome, që administron minierën. I njëjti fat ishte përcaktuar edhe për Beqir Duriçin, Ali Gjetën dhe Behar Gjimin, të tre punonjës prej vitesh në ato galeri, të angazhuar sindikalisht. Që pas atij muaji, jeta e tyre ka marrë një tjetër trajtë.
Atje, përditshmëria është e lidhur ngushtë me minierën dhe profesionin e minatorit. Për Debreshin, Duriçin, Gjetën dhe Gjimin, barra ekonomike është bërë dyfish e rëndë sepse ka pak alternativa të tjera punësimi. Megjithatë, këto vështirësi nuk i kane heshtur apo thyer anëtarët më të zëshëm të sindikatës.
Ata ecin drejt rrugëtimit që nisën disa muaj më parë, duke përdorur mjetet ligjore dhe ruajnë kontaktet e vazhdueshme me të punësuarit në këtë sektor.
Sindikalistët nuk kanë hequr dorë nga kërkesat fillestare: rritje page; ulje të normës; njohje të vështirësisë dhe vjetërsisë si dhe kërkojnë rikthimin e tyre në punë. Këto i konfirmojnë teksa nisemi kah minierës së kromit në AlbChrome, aty ku hyrja nuk është e lejuar për asnjërin prej minatorëve.
Kostoja ekonomike, një barrë që rëndon veçanërisht mbi fëmijët e minatorëve
Shtëpia e Beharit ndodhet disa minuta larg qendrës së Bulqizës. Atje na pret bashkëshortja e tij, një zonjë e qeshur dhe e dashur. Në oborrin e kopshtit të tij mund të shikosh gjurmët e një jete të zakonshme fshati. Bujqësia mbetet ndër pak burime ku minatorët mund të mbështeten, edhe pse ajo nuk mbulon as nevojat minimale të familjes.
Pamje nga shtëpia e Behar Gjimit
Pamje nga shtëpia e Behar Gjimit
Pamje nga shtëpia e Behar Gjimit
Behar Gjimi rrëfen sa papunësia sa vjen dhe e ngarkon më tepër. Ai është prind i dy fëmijëve, të cilët tashmë janë të detyruar të punojnë sepse vetë nuk e ka të mundur t’u dërgojë të ardhura.
“Po ia dalim me vështirësi, për shembull dy djemtë që i kam në shkollë, ata kanë filluar punë për arsye të pushimit tim dhe s’kemi të ardhura siç i kam pas më parë. Më ka rënduar shumë, se nuk kam asnjë lloj të ardhure, gruaja është shtëpiake, i vetmi burim… kam pas punuar vetëm unë“, shpjegon Gjimi për Citizens Channel.
Behar Gjimi, pjesë e Sindikatës së Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës
Mungesa e një page fikse dhe e përmuajshme ka pezmatuar edhe Duriçin, Gjetën e Debreshin, të tre kryefamiljarë. Para se ata të pushoheshin nga puna ishin burimi kryesor i të ardhurave
Gjatë gjithë kësaj periudhe, minatorët janë mbështetur në ndihmën e të afërmve dhe familjarëve të tyre.
“Familjarët kanë thënë… nuk e menduam që do shkonte kështu, faktikisht, se në prill mua më ndërruan pozicionin e punës, nga minator më kaluan vagonist. Nga prilli deri në dhjetor, kur jam pushuar nga puna, është ndërruar pesë herë pozicioni i punës. Familjarët kanë reaguar në mbrojtje, mbështetje time“.
Elton Debreshi është më i riu ndër ta. Ai shpjegon se kur minatorët e zgjodhën kryetar të sindikatës, është emocionuar dhe lajmin e mirë ia ka përcjellë fill babait të tij. Dikur minator, babai i Eltonit e ka porositur dhe këshilluar që t’i përfaqësojë denjësisht punëtorët dhe mos ta turpërojë atë para minatorëve.
Elton Debreshi, kryetar i Sindikatës së Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës
“Vetë ata propozuan mua si kryetar si kësaj sindikate. Në momentin që unë e mora këtë barrë përsipër, u emocionova dhe s’dija ça të thoja ndaj punëtorëve dhe heshta në moment“, kujton ai.
Prind i katër fëmijëve, ai përballet çdo ditë me nevojat dhe dëshirat e tyre, të cilat nuk mundet t’ua plotësojë.
“Rasti konkret ishte para ca ditësh që isha në Tiranë, isha në protestë dhe kisha marrë ato rrobat që kisha marrë me vete në Tiranë. Kalamajtë shkuan me shpejtësinë më të madhe, e çanë atë qesen dhe nga qesja nxorën thjeshtë kasketën dhe xhaketën që kisha me vete. Pavarësisht se ata s’e kuptojnë situatën, si jam unë, por është tepër e vështirë të jetë babai i tyre pa punë“, shprehet Elton Debreshi, i cili sapo është bërë baba i fëmijës së katërt.
Bashkëshortja e Beqir Duriçit e ka pasion gatimin dhe shpesh merr porosi nga banorët e zonës përreth kundrejt pagesës. Bashkë me pensionin e babait, ai mundohet të mbyllë nevojat e familjes. Produktet që merr nga kafshët shtëpiake, janë vetëm për konsum individual, sqaron ai.
Për Duriçin nuk është e lehtë të përballet me kërkesat e vazhdueshme të fëmijëve.
“Atij të voglit mundohem t’ia shpjegoj disi, në mënyra të ndryshme, që do rregullohet çdo gjë, me kalimin e kohës do na jepet mundësia, do punojmë prapë, nuk është mbyll çdo gjë. Normal se një familje do përditë, nuk është se do një herë në dy muaj ose tre muaj. Na ka shkatërru… totalisht“, ndan me Citizens Channel një tjetër rast Duriçi, babai i tre fëmijëve.
Beqir Duriçi, pjesë e Sindikatës së Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës
Të ardhurat e vetme për Ali Gjetën, i cili jeton në shtëpi me qira, vijnë nga pensioni i babait, të cilit ia ka trashëguar profesionin. Ai rrëfen se do donte që kushtet e fëmijëve të tij mos të kishin hendek me ato të bashkëmoshatarëve.
“Edhe më para nuk ua kemi pas plotësuar [kushtet] neve po tani është edhe më keq sepse unë jam pa rrogë, veç me pensionin e plakut, vështirësi kam pas, se edhe ata duan që të jenë si shokët e tjerë“.
“Sindikata e minatorëve, shpresë për Bulqizën”
“[Familjarët] po bëjnë gjithçka që unë mos të bie, mos ta ul kokën para minatorëve. Kur i takoj minatorët u buzëqesh, dhe ndjehem, pavarësisht se jam i papunë, ndjehem sikur jam në punë, po punoj akoma me shokët“, shprehet Elton Debreshi për Citizens Channel.
“Ne jemi bërë më të fortë, në kuptimin që unë para minatorëve, siç e thashë edhe më parë dal kryelartë, sepse e shoh që diçka apo lulëzon në Bulqizë, nuk po shuhet. Kjo është sindikata e shpresës, nuk është sindikata e vdekjes“, tregon më tej Debreshi, i bindur se kauza e ngritur nga vetë minatorët do të sjellë ndryshimin e pritur, jo vetëm në Bulqizë, por në gjithë Shqipërinë.
“Sindikata i ka punët aq mirë sepse ne kemi mbështetje nga sindikatat evropiane dhe botërore dhe kjo është një shpresë, një lajm i mirë për sindikatën tonë që shumë shpejt do triumfojë këtu në Bulqizë, sepse minatorët e duan këtë sindikatë. I kam shpresat se kjo sindikatë do triumfojë ndaj gjithë sindikatave në Bulqizë dhe do hapë shpresën jo vetëm në Bulqizë, por në gjithë Shqipërinë. Besoj se do ndjekin shembullin tonë gjithë punonjësit e Shqipërisë“.
Edhe Beqir Duriçi është mjaft pozitiv lidhur me të ardhmen e Sindikatës së Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës.
“Pakënaqësia është e përbashkët, edhe vështirësitë edhe kushtet janë prapë të përbashkëta, nuk është diçka personale. Them se do jetë diçka e arritshme me mjaft rezultat të mirë“, artikulon ai.
Ali Gjeta shpjegon se kjo sindikatë u soll në jetë si rrjedhojë e pakënaqësive dhe nevojës për përmirësim të kushteve në vendin e punës.
Ali Gjeta, pjesë e Sindikatës së Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës
“Jo, nuk kam qenë i mërzitur fare, se unë e kam pas me shumë dëshirë që të bënim gjithçka për minatorët dhe për veten tonë. Unë mendoj se do të jetë edhe më e mirë, e ardhmja. Për më mirë iu futëm ne, se për më keq s’kishim lëviz asnjë gjë edhe do rrinim ashtu siç ishim“, sqaron Gjeta.
Në këtë qytet, ndryshimi është më i prekshëm se kurrë, pohojnë minatorët. Behar Gjimi tregon se kompania AlbChrome ka premtuar rritje rroge ndaj punëtorëve dhe këtë meritë ai ia vesh aktivitetit të Sindikatës së Minatorëve të Bashkuar të Bulqizës.
“Ai, administratori përgjithshëm, nuk ka pas rehati qëkur kemi nis ne këtë. Ai më shumë rri në Bulqizë sesa në Tiranë tani dhe ka shkuar, kontakton edhe punëtorët nëpër fronte. Ka premtuar që do u ngrejë edhe rrogat gjatë muajit mars dhe kjo mendoj, është meritë e jona. Sepse ne e nisëm këtë luftë ndaj kompanisë“, përfundon ai.
“Ne ishim gjithë, gati për t’u shtrirë. Ishte ora dhjetë , erdhën këtu, nja 10 makina OSSHE-së edhe nja tre, katër makina të policisë, edhe u futën brenda shtëpisë si barbarë kshu, ububu bababap menjëherë. Dhjetë të natës nuk lejohet njëherë të vish në shpi të shqetësosh tjetrin, se kemi kalamaj të vegjël…”, rrëfen i shqetësuar Maliq Avdillari për Citizens Channel.
Shtëpia e tij ka vetëm dy dhoma, të cilat strehojnë 7 anëtarë dhe janë të ndërtuara nga materiale teneqeje dhe plastike.
Mbrëmjen e së mërkurës teksa po pëgatiteshin për të fjetur, ashtu si familja e Maliqit edhe 11 familje të tjera të komunitetit rom në lagjen Yzberisht të Tiranës u përballën me hyrjen e beftë të punonjësve të OSHEE-së. Ata tregojnë se në morinë e makinave të shumta, policisë së shtetit që i shoqëronte dhe thirrjeve të zhurmshme gjatë hyrjes në banesat e komunitetit rom, punonjësit ndërprenë energjinë elektrike.
Banorët tregojnë se nuk ishin paralajmëruar më herët, prandaj edhe ora e zgjedhur për të kryer këtë aksion shkaktoi frikë dhe shqetësim për ta dhe për fëmijët e tyre.
Artan Dushku
“Na erdhën në mes të natës, ne ishim në gjumë, me kalamaj të vegjël, na tromaksën, mua jo , më shumë kalamajt. Na prevën dritat. Neve jemi gjithë ok që e vjedhim, nuk jena kundër që e vjedhim, po të paktën të vijnë të na shikojnë, ku jetojmë, ca mbledhim. S’jena kundra, t’vijnë të shikojnë”, – rrëfen njësoj edhe Artan Dushku, baba i 3 fëmijëve të mitur.
Për Artanin, energjia elektrike siguronte dritën e një dhome të vetme që ai ka, ku jeton me gruan dhe 3 fëmijët e tij.
Komuniteti rom në këtë zonë të Tiranës jeton kryesisht në vendbanime të njohura si baraka, të ndërtuara prej kartoni, plastmasi apo materiale prej llamarinash.
Për këto kategori objektesh , në legjislacionin shqiptar nuk ekziston statusi ligjor që i njeh si vendbanime, duke i përjashtuar nga e drejta për të lidhur kontrata të energjisë elektrike dhe ujit.
Banorët janë të ndërgjegjshëm që nuk kanë paguar për energjinë elektrike që kanë përdorur deri më tani. Megjithatë, ata nuk ngurrojnë të bëjnë të qartë faktin se kanë kërkuar procedurë të rregullt për marrjen e energjisë, siç është vendosja e një sahati.
“Në qoftë se vejnë sahatin, ne jena të detyrum ta paguajmë, do e paguajmë o vlla si gjithë të tjerët. Unë jam i detyrum të paguaj se kam fëmijë, duan të ngrohen, të lahen“-rrëfen Artani.
Por përgjigja nga institucionet nuk ka qenë favorizuese pasi nuk kanë pranuar të vendosin sahat në barake.
Maliq Avdillari
“Po ne s’kena bo gjo, dritat ndoshta i kena marrë se ne i kena shku me na vu sahatin , thotë jo, në barake nuk vemë sahat thotë. Edhe tani atë ofertën të tjerët e bëjnë me 150 mijë lek , me 160 mijë lek, ne na e japin 250 e ca mijë lekë “-tregon Maliq Avdillari për Citizens Channel.
Sanie Shaqiri, grua e ve, e cila kujdeset për nipërit e mbesat, të cilët mamaja e tyre i ka braktisur, tregon për Citizens Channel tmerrin që ata përjetuan.
” Atë natë që erdhën ata, ngelëm në errësirë , u tmerruan kalamajtë u tmerruan se kishin frikë të dilshin jashtë. Edhe ne s’jemi kundërshtim për as edhe një gjë, por të paktën mos na vijshin kshu, tamam si ato , si thot, ato që frikësojnë kalamajt. Vini dhe ato si njerëz, t’na i presin dritat, edhe neve nuk jemi kundërshtim, do vejmë sahatet, si pagojnë të gjithë do pagojmë edhe neve, nuk jemi kundërshtim me shtetin. Sepse edhe ai ka të drejtat e veta, por edhe neve ta paktën mos na tmerrojnë kshu“.
Sanie Shaqiri
Interesimi i saj për të vendosur sahatin ka qenë i vazhdueshëm, edhe pse nuk ka qenë i njëjtë nga pala tjetër.
” Unë kur kanë ardhur të të gjithë për të vënë sahatet, edhe unë prita që t’më vejnë sahat po s’ka ardh as edhe nji të interesohet te unë. Unë jam interesu po ato s’kanë ardh as edhe nji.”
Madje, ajo është interesuar edhe për koston që i shkon vendosja e një sahati për matjen e shpenzimit të dritave, kosto e cila është mjaft e “kripur” për jetën që ajo bën.
” Edhe dje vajta te KESH-i, ja ku e kam edhe letrën, po jo kaq lekë. 218 e ca është kontrata, 40 mijë lek ai tekniku. Ja, ku ti gjej unë , unë me bidona me kanaçe po jetoj, ja shikojini bidonat ku i kam. Pa asistencë, pa asnjë lloj ndihme“.
Për Meritën, mungesa e dritës është një problem edhe më i prekshëm, pasi ajo vuan nga kufizimi i pjesshëm i shikimit. Grua e ve dhe nënë e tetë fëmijëve, ajo rrëfen se ka ardhur nga Kukësi, vetëm për shkollimin e fëmijëve të saj.
Merita Shaqiri
” Kam ardh për shkollën e vajzës e kam vajzën në klasë të tretë. Kam ardh nga Kuksi ktu, vet për një shkollë, edhe t’na boj në k’të situatë që janë duke na bo,mos na vijnë me na kërku se do t’shkoj , do varem me t’gjith 8 kalamajt do varem edhe t’boj ca tdoj shteti pastaj. Po një dritë t’paktën edhe atë do t’na e heqin”.
Mungesa e strehimit dhe energjisë elektrike,shkelje e të drejtave të njeriut
Sipas Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut dhe Komitetit të Kombeve të Bashkuara për të Drejtat Ekonomike Sociale dhe Kulturore, e drejta për strehim duhet t’u garantohet të gjithë personave pavarësisht të ardhurave të tyre. Kjo nënkupton se jo vetëm qiraja, por edhe kosto të tjera që lidhen me strehimin si energjia dhe uji, duhen përcaktuar si të tilla.
Gentjan Serjani, jurist dhe aktivist për të drejtat e komunitetit rom dhe egjiptian shprehet për Citizens Channel se ndërprerja e energjisë elektrike në periudhë dimri për familjet rome dhe egjiptiane është një shkelje e të drejtave të njeriut.
Gentjan Serjani
“Referuar Konventës Evropiane të të Drejtave të Njeriut nuk mundet që ti ndërpresësh energjinë elektrike një familjeje në situatë dimri, por edhe aq më shumë edhe natën, në një aksion që pothuaj thua sikur po bëhej arrestimi i disa kriminelëve. Kur ato nuk ishin asgjë në mënyrë të vullnetshme, të paligjshme, sepse ato kanë shprehur vullnetin për të pasur energji elektrike në mënyrë të rregullt, në bazë të një kontrate, pavarësisht se nga ana e OSHEE-së nuk është zbatuar”.
Sipas tij institucioni i OSHEE-së duhet ti kishte lajmëruar paraprakisht.
“Aq më shumë kur ti ke mundësinë që të shkosh edhe ta lajmërosh paraprakisht atë familje , ti bësh thirrje paraprake që të jesh nga informal në formal, ti ofrosh mundësinë për ta furnizuar me energji elektrike, me pas të marrësh këtë lloj veprimi të cilën OSHEE-ja në bashkëpunim me policinë e shtetit e morën në një mënyrë jo normale dhe jo sipas disa të drejtave që mbrohen nga Konventa e të Drejtave të Njeriut”.
Serjani shpjegon se për aq kohë sa institucionet shqiptare nuk mundësojnë banesa të njohura sipas ligjit shqiptar, baraket duhet ta gëzojnë këtë status përderisa aty jetojnë familje të tëra.
“ Po ti referohemi ligjit për legalizim është e vërtetë që barakat nuk i trajton ligji si banesa dhe nuk mund të jenë në proces legalizimi. Por nga ana tjetër ne e kemi fakt, që disa familje të komunitetit rom dhe egjiptian jetojnë në ato banesa dhe për to ajo është banesë. Qoftë barakë por qoftë edhe në mënyra të tjera të ndryshme të ndërthurura që mund të jenë banesa nga këto të lëvizshme, të cilat janë mjete, furgona të dala jashtë funksionit të cilat ato i kanë kthyer në banesat e tyre.”
Mungesa e energjisë elektrike sipas Serjanit është edhe një pengesë për arsimimin dhe integrimin e fëmijëve romë dhe egjiptianë.
“Në momentin që nuk do ti japim furnizimin me energji elektrike do tëthotë që ne prapë do ti lemë ato persona, ato familje, ato fëmijë që të kthehen në një lloj jetese pre-historike. Aq më tepër kur bëhet fjalë për fmijë , për të cilët ne kemi strategjira të ndryshme për ti integruar dhe arsimuar. Si mundet të kërkojmë arsim kur ata nuk mund të marrin dot furnizimin me energji elektrike. Kur ato nuk mund të mësojnë dot se s’kanë energji elektrike ne shtëpi “.
Gjykata Administrative e Shkallës së Parë Tiranë ka pritur sot kërkesë-padinë e nëntë banorëve të Matit, të cilët kërkojnë që të anulohen lejet për ndërtimin e HEC-eve në lumin Urakë ne Zajs dhe Zall-Gjoçaj.
Sipas banorëve, plani konsiston në devijimin e rrjedhës natyrale, marrjen e ujit te lumit Flim që ndodhet në fshatin Zall-Gjoçaj dhe bashkimi i tij me lumin Urakë, nëpërmjet tubacioneve dhe tuneleve.
Në datën 31 tetor, 2018, në mbështetje të ligjit 81/2017 “Për zonat e mbrojtura”, Këshilli i Ministrave vendosi që Parku Kombëtar Lurë të bashkohet me Parkun Kombëtar “Zall-Gjoçaj” dhe u formuar Parku Kombëtar “Lurë-Mali i Dejës”, ku po kryhen punime edhe pse gëzon mbrojtje të veçantë nga ligji.
Seanca e parë gjyqësore nuk u krye pasi firma kontraktuese “Seka Hydropower Sh.p.k” ka ndryshuar adresë dhe nuk e ka marrë padinë, ndaj zhvillimi i gjyqit u shty në datën 18 të këtij muaji.
Në cilësinë e palëve të paditura pranë gjykatës u thirrën edhe institucione të tjera, si: Ministria e Turizmit dhe Mjedisit, Agjencia Kombëtare e Mjedisit, Këshilli i Basenit Ujor Mat, Këshilli Kombëtar i Territorit, Ministria e Infrastrukturës dhe Energjisë dhe Bashkia Mat.
Avokatja mbrojtëse e banorëve, Dorina Ndreka, tregon se me lejen e dhënë, janë bërë shumë shkelje të dispozitave ligjore.
“Aktualisht aty po veprohet në një zonë të mbrojtur. Ka shumë shkelje po kjo është kryesorja. Kryesorja është ndërtimi në zonë të mbrojtur. E ndalon kategorikisht ligji“, shpjegon Ndreka për Citizens Channel.
“Çështja e deklaratës mjedisore ka probleme me konsultimin me publikun. Diku tek 11 veta që ishin pjesëmarrës nuk janë banorë. Ne kemi marrë vërtetim nga njësia administrative e zonës që nuk janë banorë aty. Kanë qenë dikur por kanë 20 vjet që kanë ikur që andej. Ne këto ia kemi çuar gjykatës, me provë“, informon më tej avokatja.
Dorina Ndreka, avokate
Para Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë u mblodhën banorë të Matit të cilët prej katër muajsh kanë kundërshtuar ndërtimin e HEC-eve, duke i konsideruar ato të paligjshme dhe shkatërrimtare për ekosistemin dhe për vetë jetesën e tyre në ato zona.
Ata kanë ngritur çadrën e rezistencës dhe janë ngujuar atje. Abdi Toçi tregon se vijon organizimi i banorëve dhe secili fshat i zonës së Matit ka disa përfaqësues, ku shkojnë e qëndrojnë me turne tek ajo çadër.
“Çadra vazhdon, me turne, me fshatra. Për shembull, tek fshati im e kam ditën e caktume edhe shkoj. Ne shkojmë atje pesë-gjashtë vetë një natë, dy net, sipas turneve. 11 fshatra kanë ditën e vet të caktume edhe shkojnë atje“, shprehet Abdi Toçi per Citizens Channel.
Banorët e Matit mblidhen para Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë, Tiranë
Banorët e Matit mblidhen para Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë, Tiranë
Banorët e Matit mblidhen para Gjykatës Administrative të Shkallës së Parë, Tiranë
Ai bën me dije se do vijojnë të organizohen më tej në mbrojtje të lumenjve.
“Ne tani do bëjmë dhe veprime të tjera, do bëjmë protestë tjetër, edhe ne do vazhdojmë me protesta paqësore. Do mundohemi me të gjitha mjetet që ajo pronë [lumi] mos të devijohet. Banorët janë shumë të indinjuar për atë ujë. Uji i pijshëm asnjëherë nuk bahet për hidrocentrale, edhe zona e mbrojtur nuk preket. Unë nuk e di se ça veprimesh bëjnë këta“, tregon Abdi Toçi.
Abdi Toçi, banor i Matit
Shqetësimi i tij është i artikuluar edhe ligjërisht. Avokatja Ndreka bën me dije se është shkelje ligjore marrja e një sasie kaq të madhe uji, i cili përdoret për t’u pirë, për bagëtitë dhe për vaditje.
“Nuk mund të merret një sasi kaq e madhe. Materiali tokësor që është këtu nuk jep mundësinë që të furnizohen [njerëzit] me ujëra nëntokësorë. E vetmja mundësi që të sigurohen banorët me ujë është nëpërmjet ujërave mbitokësorë“, informon Dorina Ndreka.
Dhimitër Koleci, një tjetër qytetar i Matit tregon se padia është nisur sepse lejimi i punimeve në ato zona është në kundërshtim me ligjin, pasi nuk është marrë dakordësia e vetë banorëve rezidentë të Matit.
“Ndryshon nga vendet e tjera problemi jonë. Atje nuk po nderohet një HEC, aty merret uji me tuba, me tunele, devijohet tërësisht nga rrjedha e vet, dhe 22 km të lumit ngelen pa pikën e ujit. 97% e ujit futet në tuba. Është shumë e rëndë“, rrëfen Koleci për Citizens Channel.
Dhimitër Koleci, banor i Matit
Mbështetur në materialet dhe bazën ligjore lidhur me HEC-et e miratuara në lumin Sekë dhe Zajs, avokatja Ndreka shpjegon se është e vështirë që kërkesat e banorëve të hidhen poshtë nga Gjykata.
“Unë jam shumë e sinqertë këtu, në qoftë se Gjykata e rrëzon këtë kërkesë-padi, atëherë Gjykata nuk është e paanshme. Këtu nuk jam subjektive“, përmbyll Ndreka.
985 milion euro ishin dëmet që shkaktoi tërmeti i 26 nëntorit të vitit 2019, me magnitude 6.3 Richter.
Në një dokument të publikuar nga qeveria shqiptare ditën e mërkurë u përmblodhën të gjitha dëmet e shkaktuara dhe kostot financiare të tyre.
Sipas raportit zyrtat, nga tërmeti u prekën 202,291 persona, 51 humbën jetën dhe 17.000 të tjerë u zhvendosën nga banesat e tyre.
Të pranishëm në tryezën publike ishin përfaqësues të Organizatës së Kombeve të Bashkuara, përfaqësues të qeverisë, Bashkimit Evropian, Bankës Botërore dhe PNUD. Ambasadori i BE-së në Tiranë, Luigi Soreca u shpreh se menaxhimit të donacioneve i takon qeverisë.
Dokumenti i publikuar do të shërbejë si një raport me të cilën qeveria shqiptare do të paraqitet në konferencën e donatorëve në Bruksel, më 17 shkurt.
Ministri i Bujqësisë Blendi Cuci, gjatë takimit tha se :”Për pritshmëritë, sigurisht, ne po bëjmë gjithcka që kemi në dorë për të sensibilizuar miqtë tanë ndërkombëtarë. Do ia lëmë Konferencës për të parë kontributin e të gjithëve. Kjo që paraqitëm sot është një dokument shumë i rëndësishëm për suksesin e konferencës në 17 shkurt në Bruksel. Konferenca është një nga momentet më të rëndësishme. Ne kemi pritshmëritë tona dhe jemi të bindur se do të jetë angazhim përtej normale”.
Sa i përket dëmeve të shkaktura në sektorë të vecantë, në krye qëndron sektori i strehimit me një dëm prej afro 700 milion euro, ndjekur më pas nga sektori i prodhimit me 150 milion euro. Arsimi me 72.4 milion euro, infrastruktura me 33.4 milion euro, mbrojtja civile me 22 milion euro dhe shëndetësia me 9.9 milion euro.
Bashkitë më të prekura janë bashkia Durrës, e ndjekur nga Tirana, kruja, Kavaja, Shijaku, Vora, Kurbin, Lezha,Kamza dhe Mirdita.
Pasojat kanë qenë të dukshme edhe në kulturë, ku 111 monumente kulture janë dëmtuar. Sa i përket ndërtesave arsimore, në Durrës janë dëmtuar 66 ndërtesa ndërsa në Tiranë numri arrin në 178.
86% e dëmeve janë në sektorin privat, ndërsa në atë publik përllogariten në 14%.
Për rimëkëmbjen në të gjithë sektorët si arsimi, shëndetësia, strehimi, infrastruktura, prodhimi, mbrojtja sociale dhe civile shifra totale arrin në 1 miliard e 73 milion euro.
Më 17 shkurt këto të dhëna do të paraqiten në konferencën e donatorëve në Bruksel ku pritet të grumbullohen të ardhura.
Piramida e Tiranës, një simbol dhe pikë referimi i kryeqytetit i kaloi në pronësi në vitin 2016 nga Ministria e Kulturës Bashkisë së Tiranës. Me funksionin si Qendër ndërkombëtare e Kulturës “Arbnori” , pas kalimit në pronësi të bashkisë sipas vendimit të Këshillit të Ministrave, kjo ndërtesë do të marrë funksionin e një qendre shumë funksionale për organizimin e ngjarjeve sociale, promovimin e artit, kulturës dhe teknologjisë.
Vendimi i kalimit të Piramides në pronësi të Bashkisë Tiranë
Më 27 shkurt të vitit 2019, u bë rrethimi i godinës me kangjella dhe tabela informuese për kthimin e zonës në kantier ndërtimi.
Rrethimi i Piramidës/Foto: Doriana Musai
Rrethimi i Piramidës/Foto: Doriana Musai
Rrethimi i Piramidës /Foto: Doriana Musai
Rrethimi i Piramidës /Foto: Doriana Musai
Rrethimi i Piramidës /Foto: Doriana Musai
Rrethimi i Piramidës /Foto: Doriana Musai
Por, Piramida dhe hapësira publike përreth qëndron e rrethuar me kangjella prej më shumë se një viti. Tabelat që paralajmëronin kujdesin nga punimet janë hequr, pasi gjurmë të punimeve nuk ka. Ndërkohë mungojnë edhe tabelat informuese që të tregojnë të dhëna për projektin, nisjen, kohëzgjatjen, duke e kthyer në një hapësirë që ka mbetur thjesht e rrethuar.
Premtimet për rinovimin e piramidës kanë ecur me një ritëm shumë më të shpejtë se punimet
Për të dëgjuar premtimin e parë nga Kryebashkiaku Veliaj duhet të kthehemi në kohë në vitin 2016, pak kohë pasi institucioni që ai drejton mori në pronësi objektin.
Në 8 dhjetor 2016 në një takim me mësuesit e Tiranës kryetari i Bashkisë Erion Veliaj përshëndeti kalimin e Piramidës nga Ministria e Kulturës në pronësi të Bashkisë dhe u shpreh se:
“Mezi pres që ti japim Tiranës një piramidë, t’ja rikthejmë qytetit. Ideja e bashkisë bashkë me arkitektët e huaj ndërkombëtarë që kanë kontribuar është që t’ja kthejë qytetit si një qendër kulturore edhe mezi pres që si në kohën time kur Piramida ishte në fakt qendra dhe gëlonte nga aktiviteti dhe Rinfesti apo Tirana Art festi që e quajmë sot”.
Në 10 dhjetor të vitit 2016, Veliaj premtoi se takimi te Piramida në atë gjendje do të ishte i fundit.
“Kjo do të jetë hera e fundit që ne takohemi tek Piramida në këtë gjendje. Bashkia ka një projekt shumë ambicioz për ta kthyer Piramidën në një hapësirë publike, për t’ja kthyer qytetarëve të Tiranës, për ta bërë të aksesueshme për aktivitete publike ndaj dhe besoj që si hera e fundit që takohemi në Piramidë, besoj do kujtojmë dhe këtë metaforë se si hapësira që janë shumë tërheqëse në qendër të qytetit dhe që janë simbolika të qytetit tonë, mund të kthehen dhe në funksionale në dobi të qytetarëve “,- u shpreh Veliaj.
Qartësia për projektin e rindërtimit të Piramidës nuk ka qenë e dukshme për publikun, por edhe për vetë drejtuesin e bashkisë. Kjo pasi, në daljet publike godinës së Piramidës i janë veshur disa funksione që mendohej se do të kishte pas rikonstruksionit.
Më 10 tetor 2017 në një mbledhje në ambientet e këshillit bashkiak të Tiranës me të rinj, Veliaj u shpreh se pikërisht në atë vit do të buxhetohej transformimi i Piramidës në një hapësirë multi dimensionale.
“Prona më e shtrenjtë e Tiranës është si një karkatë e vdekur në mes të bulevardit që është Piramida. Qysh aty na lindi ideja, a mund ta rikonstruktojmë ne piramidën tani me këtë funksion. Pra , me teatër, me film, me bibliotekë, me kurse dixhitale, pra të kodimit apo të programimit pra që janë të gjitha gjëra që dikush mund ti ndjeki pa qenë detyrimisht profesionist në atë fushë. Këtë vit ne do të buxhetojmë që piramidën ta transformojmë“.
Në mars të vitit 2018 në një takim me Fondin Shqiptaro -Amerikan të Zhvillimit Veliaj nënshkroi marrëveshjen e bashkëpunimit për të kthyer Piramidën në një qendër multifunksionale.
“Hedhim hapin e parë zyrtar për formalizimin e një marrëveshjeje midis bashkisë së Tiranës dhe Fondacionit Shqiptaro-Amerikan për të transformuar Piramidën e Tiranës ndërtesën më ikonike të qytetit tonë dhe qendrën më të madhe për të rinjtë , kryesisht e fokusuar në arsimimin dixhital , me kulturën e teknologjisë së informacionit dhe sigurisht edhe me hapësira të tjera në funksion të artit, kulturës edhe të gjithave kurseve profesionale apo hapësirave të tjera rinore“,-u shpreh Veliaj, ndërkohë që u premtua që projekti do të bëhej publik në maj të atij viti.
Në Festivalin e Inovacionit të organizuar nga Bashkia Tiranë në 18-20 shtator 2018, në fjalën e mbajtur para të ftuarve Veliaj përdori të njëjtën retorikë si ajo e dy viteve radhazi më herët.
“Bashkë me Kryeministrin dhe qeverinë shqiptare ne kemi vendosur që ndërtesën me ikonike të Tiranës ta kthejmë në një qendër, në një shkollë alternative, për 5 mijë të rinj, çdo muaj, që të mësojnë teknologji informacioni dhe kthimi i Piramidës sipas një modeli që ne në fakt nuk e kemi kopjuar në perëndim, e kemi kopjuar në lindje , Tumo Center në Irevanë, për sa kohë jemi të qartë që e ardhmja nuk është nesër është tani. Që kjo ndodh ky inovacion ndodh në qytete, mund të bashkojmë ata që investojnë me ata që krijojnë , ne mund të kemi një histori suksesi këtu në Ballkan”.
Viti 2019 e gjeti Piramidën të “shëtiste” sërish në podiumet dhe prezantimet e bashkisë me investitorë dhe arkitektë, pa u finalizuar akoma dhe pa një datë fikse se kur të do nisnin punimet.
Më 25 prill të 2019, në një takim në ambientet e Kryeministrisë u prezantua projekti final i Piramidës nga arkitekti Winy Mass, i cili përdori fjalën TUMO, si një përvojë e kryqëzuar mes disa fushave duke përfshirë: animacion, zhvillimi i lojërave, kinematografia, web Design, muzikë, shkrimi, vizatim, dizajn grafik, modelimi 3D, programim, robotikë, grafika e lëvizjes, fotografi dhe media e re.
Në këtë takim kryebashkiaku Veliaj nuk ngurroi të tregonte edhe kohën kur do të niste puna.
“Përsa i përket kalendarit të punimeve , ne në dy muajt e ardhshëm do të finalizojmë detajet dhe skicat finale. Do të fillojmë në qershor fillimisht me pastrimin, edhe le të themi heqjen e gjithë objekteve te tepërta , ndarjeve, barrierave, mureve, xhamave, skeleteve metalike që sot janë një pengesë…”
Ndërkaq u shpreh entuziast se kjo godinë e transformuar do të ishte gati për vitin 2020, vit në të cilin Shqipëria mirëpret Samitin Dixhital të Ballkanit.
“Kemi një arsye ose sebep për vitin tjetër, Kryeminsitri dhe qeveria shqiptare do të mirëpresin Samitin Dixhital të Ballkanit dhe sa mirë do të ishte që ky soft openi për të cilin folëm, të ishte dera e parë që hapej për samitin dixhital“.
E ndërkohë kur në qershor të 2019 nuk filloi asnjë iniciativë për pastrimin e piramidës, kryebashkiaku në 15 tetor të po këtij viti në deklaratën e tij publike shpall të përfunduar projektin dhe mbylljen e garës për punimet.
“Sot është akti final kur ne marrim në dorë projektin, pra e përkthejmë ëndrrën në një projekt të zbatueshëm edhe brenda këtij viti ne do të kemi një garë për të filluar punimet në Piramidën e Tiranës dhe me një supervizim të përbashkët por dhe me një menaxhim dhe financim të përbashkët me ADF-në do të shohim se si në një vit , një vit e gjysmë, do të transformojmë hapësirën ose pronën më të lakmuar të qytetit të Tiranës , në hapësirën që do të trasformojë besoj të ardhmen e fëmijëve të këtij qyteti “.
Si është gjendja e Piramidës sot?
Pas pothuajse katër vitesh premtime, ngjitje në podium, entuziazëm për godinën e re multidimensionale që do t’i dhurohej kryeqytetit, godina e Piramidës vazhdon të qëndrojë e braktisur, pa asnjë ndërhyrje, pa asnjë tabelë për nisjen dhe kohëzgjatjen e punimeve dhe për më tepër e rrethuar me rrjetë teli.
Hapësira përreth Piramidës është një hapësirë publike dhe si e tillë i përket qytetarëve. Sipas sociologut dhe filozofit Jurgen Habermas sfera publike është një fushë e jetës sonë, në të cilën mund të formohet opinioni publik dhe kjo konsiston në një seri ndërmjetësimesh mes shoqërisë civile dhe shtetit.
Çfarë sjell rrethimi i një hapësire publike për qytetarët?
Rrethimi i Piramidës u ka mohuar qytetarëve të shfrytëzojnë hapësirën përreth saj, duke përfshirë hapësirën e gjelbëruar të përdorur gjatë kohës me diell, por gjithashtu duke diktuar edhe disa kalime artificiale për njerëzit nëpërmjet barrierave. Sipas arkitektes Doriana Musai, nëse kjo hapësirë do të ishte kantier ndërtimi, punime duhet të kishin filluar 30 ditë pas rrethimit.
Arkitekte Doriana Musai
“Që në momentin që u rrethua bari dhe pjesa e gjelbërt është e pa aksesueshme, vetë objekti është i pa aksesueshëm dhe njerëzit janë të orientuar tashmë nëpër disa rrugica të cialt e kanalizojnë qarkullimin pikërisht në këto rrethime që janë bërë në mënyrë propagandistike do të thoja, pasi nuk janë rrethimet e një kantieri ndërtimi . Nëse do të ishin rrethimet e një kantieri ndërtimi punimet duhet të kishin filluar 30 ditë pas rrethimit. Ne jemi tashmë po bëjmë vitin dhe siç e shohim këtu nuk ka asnjë makineri , nuk ka asnjë tabelë projekti dhe mesa dihet publikisht të paktën nuk është thënë akoma nëse ka një projekt të miratuar, nëse do futet në fond investimi, nëse do bëhet dicka vërtet për këtë piramidë apo do ngelemi te ai projekti i renderave që kemi parë prej vitesh tashmë”, shprehet Musai për Citizens Channel.
Sipas arkitektes Musai, këto barriera artificiale që qëndrojnë për një kohë të gjatë në një hapësirë të caktuar, sidomos kur kjo hapësirë është publike krijojnë konceptin e të mos qënit i lirë.
“Kjo në mënyrë instiktive, njeriu në mënyrë të vullnetshme ndoshta nuk e kupton, por nëse këto modele përsëriten dhe në fakt në Tiranë fatkeqësisht janë të përsëritura kudo, krijojnë një lloj ngarkese psikologjike dhe psikike pasi të qënurit të rrethuar në fakt është të mos qenurit i lirë. Hapësira publike dhe rrethimi të dyja bashkë nuk rrinë, bien ndesh. Hapësira publike, neve e konsiderojmë vendin ku mund të ndërtojmë demokracinë, pasi aty është vendi ku kryqëzohen njerëzit, aty është vendi ku njerëzit komunikojnë, ku krijojnë ndërveprim me njëri tjetrin, ku krijohen komunitet dhe aty është baza e demokracisë së një vendi. Nëpërmjet hapësirës publike, nëpërmjet ndërhyrjeve dhe të gjitha metodave, mekanizmave, tullceve që mund të përdorim për ta ndryshuar apo kornizuar neve sigurisht që ndërhyjmë direkt në mënyrën se si bëjmë komunitet se si bëjmë shoqëri”.
Për të mësuar më shumë rreth procesit të nisjes së punimeve për Piramidën e Tiranës, Citizens Channel iu drejtua Bashkisë Tiranë me një kërkesë për informacion ku kërkoi të dinte:
Cilat janë arsyet/pengesat që kanë çuar në vonesën e nisjes së punimeve për transformimin e godinës së Piramidës ?
Kur është parashikuar nisja e punimeve dhe afati i përfundimit të tyre?
Kopje të projektit fitues për rikonstruksionin e Piramidës.
Pavarësisht se afati i përcaktuar në ligj ka kaluar, institucioni nuk ka kthyer një përgjigje deri në momentin e publikimit të këtij shkrimi.
Sipas të dhënave të publikuara në Raportin Vjetor të Qeverisjes Lokale në Ballkanin Perëndimor, flota e vjetëruar e autobusëve të Tiranës është ndër shkaktarët kryesorë të ndotjes së ajrit në norma të rrezikshme.
Duke analizuar të dhënat e vendosura në dispozicion nga Bashkia Tiranë, raporti thekson se trafiku, cilësia e karburanteve dhe e mjeteve e rendisin transportin publik si ndotës tejet të rrezikshëm në kryeqytet.
Gjithashtu, specilisti Gjoka shpjegon se betonizimi i kryeqytetit kontribuon ndjeshëm në ndotjen e ajrit.
“Diskutimi është se me këtë ritëm ndërtimesh, ky sektor po tejkalon atë të transportit për nga sasia vjetore e ndotjes së çliruar. Normalisht që çdo qytet e sidomos çdo kryeqytet zhvillohet e zgjerohet vit pas viti, por sipas një plani të përgjithshëm vendor i cili i përgjigjet problemeve historike që ka qyteti. Në rastin tonë, Tirana e viteve 2000-2010 kishte indikatorë të qartë lidhur me problem si ndotja, tkurrja e hapësirave publike dhe gjelbërimit në zonën urbane, aksesi dhe lëvizshmëria, me shërbimet publike etj“, shprehet Gjoka teksa informon se nuk është marrë asnjë masë për të menaxhuar ndotjet që shkakton procesi i ndërtimit.
“Sa i takon sektorit të ndërtimit, duhet të jemi të qartë se në kushtet e sotme, ku nuk merret asnjë masë konkrete për parandalimin, reduktimin dhe menaxhimin e impakteve që proceset e kombinuara kanë sidomos në një zone urbane, atëherë sasia e ndotjes (pluhura/gazra) që çlirohet në ajër është 967 kg/m2“, argumenton Rodion Gjoka.
Flota e autobusëve, jashtë standardeve europiane
“Aktualisht kemi përllogaritur se nga flota e transportit publik në Bashkinë Tiranë, e përberë prej 305 mjetesh, rezulton të kemi shkarkime vjetore në ajër rreth 22.000 ton (PM, HC, CO2, NOx etj)”, shpjegon për Citizens Channel, Rodion Gjoka, njëherazi dhe drejtues i Njësisë së Mjedisit dhe Energjisë pranë Institutit për Zhvillimin e Habitatit.
Raporti thekson se nuk ka asnjë formë tjetër publike për të lëvizur në qytet, si metro apo tren, fakt që e bën të domosdoshme lëvizjen me autobusë.
Harta e përqendrimit të Dioksidit të Azotit në Tiranë
Studimi ka përllogaritur edhe numrin e individëve që përdorin autobusët në përditshmërinë e tyre. Çdo vit, më shumë se 18.5 milion pasagjerë udhëtojnë nëpërmjet linjave të autobusëve. Vetëm 65 nga 305 autobusët e Tiranës, përmbushin standardet evropiane në mbrojtjen e ajrit dhe mjedisit.
Imazh nga studimi “De-karbonizimi i sektorit te transportit publik në Tiranë
Rodion Gjoka tregon se një tjetër faktor që ndikon në përkeqësimin e cilësisë së ajrit në Tiranë është trafiku i rënduar.
“Nga ana tjetër, pjesë e studimit dhe monitorimit tonë ka qenë edhe efekti që sjell trafiku i rënduar në qytet. Për këtë kemi dalë në përfundimin se mesatarisht një drejtues automjeti në Tirane (plus pasagjerët) harxhon 185 orë në vit në trafik. Rrjedhimisht pjesa më e madhe e automjeteve kanë një konsum të shtuar vetëm për qëndrimin në trafik, afro 200 litra lëndë djegëse në vit (që përkthehet 35000lekë të reja ). Si përfundim, shkarkimet e ndotësve në ajër vetëm si pasojë e trafikut vlerësohen të jenë rreth 98000 ton/vit“, informon Gjoka.
Rodion Gjoka, Institutit për Zhvillimin e Habitatit
Nëse nivelet e ndotjes se tanishme do zgjidheshin nëpërmjet formave natyrale, studimi nxjer përfundimin se Tirana do të kishte nevojë për 203,881 pemë, të paktën 78 vjeçare, për ta rregulluar cilësinë e ajrit.
Mungesa e inspektimeve dhe ndërmarrja e veprimeve de-karbonizuese ka krijuar kushtet ku operatorët privatë të transportit publik nuk ndjehen të detyruar të rrisin standardet dhe cilësinë e shërbimeve apo të ulin emetimet e dyoksidit të karbonit.
Specialisti Gjoka nxit transparencën e institucioneve lidhur me cilësinë e ajrit dhe publikimin e matjeve.
“Së pari, çdo qytetari duhet t’i ofrohet e drejta për të qenë i informuar, përfshi këtu edhe cilësinë e ajrit. Ndaj institucionet përgjegjëse si AKM (Agjencia Kombëtare e Mjedisit) dhe ISHP (Instituti i Shëndetit Publik) duhet të rinisin monitorimet e tyre dhe publikimet shoqëruese të cilat për ajrin mungojnë prej rreth 4-5 vitesh“, vijon më tej ai.
“Së dyti, për cilindo është e thjeshtë të kuptojë që një hapësire e koracuar (betonuar) vetëm gjeneron ndotje e shkarkime, qofshin në ajër, ujëra apo edhe në tokë. Në këtë kontekst, një qytet i betonuar i cili vështirë t’i përgjigjet emergjencave natyrore apo njerëzore, të mund të përballojë evente klimatike si reshje të dendura, valë të nxehti dhe epidemish apo infeksionesh, ajër dhe ujë të pastër” përfundon specialisti Gjoka .
Rritja e çmimit të biletave për muze, monumente kulture dhe parqe kombëtare hyri në fuqi në janar të këtij viti pas miratimit të urdhrit 715, datë 10.12.2019 nga Ministria e Kulturës (MK). Kjo nuk u prit mirë nga operatorët turistikë shqiptarë. Këta të fundit humbasin shumë nga ky ndryshim, pasi 90% e kontratave për vitin 2020 janë mbyllur tashmë.
Urdhri 715, datë 10.12.2019Sokol Hoxha
“Ne kemi me këtë vendim humbje të mëdha, me qindra mijëra euro humbje. Për çdo turist që do të bëjë në 2020 një tur 8 ditor në Shqipëri, minimumi duhet të paguajë 30-40 euro më shumë nga rritja e çmimit. Kjo është faturë për tur operatorët Shqiptarë pasi nuk mund t’i thuash gjermanëve dhe francezëve tani, që për 1 muaj ka ndryshuar çmimi. Është një diskreditim për ne dhe vendin tonë”, – Sokol Hoxha kryetar për tur operatorët dhe agjencitë turisatike, në Shoqatën Kombëtare të Turizmit (Albanian Tourism Association – ATA).
“Pas 2 tërmeteve të shtatorit dhe të nëntorit ka shumë anulime. Ne jemi në një situatë ku duhet të tregojmë që hotelet janë në rregull dhe të gatshëm të presin njerëz. Hotelet zbresin çmimet që mos t’i ikin rezervimet dhe në këtë kohë ne na miratohet vendimi famoz për rritjen e çmimeve të biletave. Në këtë vit normal është dashur të zbriten çmimet që të afrojnë turistë dhe asnjëherë të rriten çmimet”, shprehet ai.
This slideshow requires JavaScript.
Drejtoresha e politikave të MK, Kozeta Angjeliu është shprehur se ndryshimi i çmimit nuk është problem për turistët e huaj në një kronikë të Report TV, publikuar në YouTube më datë 8 janar 2020.
“Është fatal ky deklarim i Ministrisë dhe papërgjegjshmëri e tyre. Nuk mund të thuash se të huajtë e paguajnë pa problem. Vendimi nuk është serioz”, – shprehet Z. Hoxha
Për turistët vendas është problem edhe më i madh, pasi atyre do t’iu duhet të paguajnë më shtrenjtë pasi janë individualë dhe nuk përfitojnë nga zbritja e grupeve.
Tabela e çmimeve në grupTabela e çmimeve individuale
Ministra e Kulturës përpara se të merrte këtë vendim nuk është konsultuar me asnjë nga shoqatat e turizmit. Ata shprehen se janë dakord për rritjen e çmimit në vitin 2021 në mënyrë që të kenë mundësi të ndryshojnë kontratat dhe të njoftojnë partnerët në kohë. Ky problem i është adresuar edhe MK nëpërmjet një letre, por nga ta nuk ka ende një përgjigje.
Letra e ATA drejtuar Ministrisë së Kulturës
Në përfundim të letrës ATA i rithekson Ministrisë së Kulturës se:
Përpara se të sugjerohen dhe të miratohen masa që sjellin efekt financiar është e rëndësishme të pyeten dhe të konsultohen palët e interesit.
Përpara se të merren masa për të mirën e industrisë le të përcaktojmë përparësitë e masave apo ndërhyrjeve në varësi të momentumit.
Përpara se sugjerohen dhe të miratohen ndryshime me rritje të çmimeve të shërbimeve në qendra të vizitueshme, të kihet parasysh se këto rritje në turizëm shoqërohen nga një tolerancë kohore për zbatueshmërinë e tyre.
Përpara se të sugjerohen dhe miratohen ndryshime me rritje të çmimeve këto ndryshime duhet të justifikohen me ndryshimin që do të sjellin në drejtim të përmirësimit të cilësisë së shërbimit në këto qendra.
Ministria e Kulturës është kontaktuar për reagimin e saj ndaj letrës së ATA, por nuk është përgjigjur deri në momentin e publikimit të këtij artikulli.
Librazhdi është një qytet i vogël në Shqipërinë e mesme ku zakonisht dimri është i ashpër dhe bën shumë ftohtë. I rrethuar nga malet dhe me klimën që zbutet nga lumi Shkumbin. Për shumë prej familjeve të zonës, që janë tipikisht të mëdha në numër, drutë e zjarrit janë e vetmja mënyrë ngrohje për të përballuar temperaturat e ulëta.
Por ngrohja vjen me një kosto që shpesh është e vështirë të përballohet. Banorët ngrenë shqetësimin se e kanë të pamundur të blejnë drutë, pasi çmimet janë rritur.
Një metër kub dru kushton deri në 45 mijë lekë, gati një mijë lekë më shumë se një vit më parë. Teksa kërkesa është e madhe, në përfundim të sezonit çmimi drurëve shkon edhe në 50 mijë lekë akoma dhe më shumë për ato të thata. Nga shqetësimet e pothuajse çdo konsumatori që takon në rrugë duket që ky treg është i parregulluar.
Stufa bosh në shtëpinë e Vaibe Bylykbashit
Vaibe Bylykbashi- është një shtëpiake e papunë 57 vjeçe e cila trajtohet me ndihmë ekonomike prej 12 mijë lekë të vjetra në muaj. Ajo thotë që këtë vit nuk i ka blerë drutë. 45 mijë lekë të vjetra metri/kub plus transporti kjo shumë shkon deri në 60 mijë lekë. Plus ngjitja deri në katin e pestë. Të ngrohësh me dru është kthyer në një luks. Megjithëse ajo si amvisë ngrohjen me dru e ka të nevojshme pasi gatuan dhe kursen para. Vaibeja tregon se vuan nga astma bronkiale dhe ngrohja natyrale me dru zjarri është e nevojshme për shëndetin e saj sipas mjekut.
Po ashtu edhe Kastrioti (foto në të majtë) invalid nga qyteti Librazhdit, tregon se është futur në borxh për të blerë drutë e zjarrit. “Pa dru nuk rrihet e nuk i dilet mbanë dimrit të gjatë”, shprehet ai.
Duket se të ardhurat për kategorinë e të papunëve, pensionistëve apo dhe personave që trajtohen me ndihmë ekonomike janë të pamjaftueshme për të përballuar blerjen. Ata ndihen të suprimuar nga çmimi që ndryshon vit për vit.
Banorët që ndodhen në këto vështirësi kërkojnë nga bashkia që lënda drusore e sekuestruar dhe që shpesh përfundon e kalbur në pyje të shpërndahet për ta me gjysme çmimi. Nënkryetari i Bashkisë Librazhd, Andri Çota në një interviste të dhënë pak kohë më parë për Ora News: tha se kjo është e pamundur për shkak të procedurave që kërkojnë shumë kohë:
Anri Cota, nënkryetar i Bashkisë Librazhd Foto: Facebook
“Kemi goxha material drusor që është sekuestruar, por nuk e përdorim. Një mënyrë do ishte shpërndarja e familjeve që janë në nevojë”.
Ulja drastike e temperaturave dhe afrimi i stinës së dimrit duket se përbën shqetësim në rritjen e çmimit të drurëve pothuajse në mbarë vendin. Kjo situatë e gjen konsumatorin shqiptar të pambrojtur.
Nga bisedat me qytetarët vihet re i njëjti shqetësim. Disa gra në qytetin e Librazhdit tregojnë se çdo ditë iu duhet të përballen me çmime në rritje.
Donika, Xhevja, Vaçja dhe Majlinda, gra konsumatore në Librazhd
“Gjithçka është shumë konfuze, Librazhdi është bërë harta-harta me çmime të ndryshme dhe të shtrenjta… Ndonjëherë shitësi mendohet dhe thotë hajde nesër se kush e di çfarë mendje do e gjejë. Kush i kontrollon këta dhe a ka një rregullator që rregullon tregun? Drutë përveçse për ngrohje i përdorja dhe për gatim, por tani duket se kjo lloj ngrohje nuk është më për ne.. të varfrit’’, u shpreh një prej të intervistuarave.
Periudha e dimrit ka hyrë dhe parashikimet tregojnë se vendin e pret edhe një tjetër valë e të ftohtit, e cila druhet se do të sjellë probleme ekzistenciale për qytetarët e Shqipërisë. Pikërisht në kohën kur ata kanë më shumë nevojë, mundësitë për ngrohje bëhen më të vështira.
Në zonat e thella, temperaturat janë ulur ndjeshëm. Banorët janë të shqetësuar për sasinë e paktë të druve të zjarrit dhe për çmimin e lartë të tyre.
Edhe shitësit të pakënaqur
“Këto dru nuk po ecin edhe shumë. Që nga mëngjesi i djeshëm vetëm dy kamion kam shitur gjithsej’’ shprehet një shitës i cili preferon të mbetet anonim. Ndonëse bora ka mbuluar çatitë e shtëpive e ka bllokuar rrugët, qytetarët sot janë interesuar shumë pak për blerjen e tyre. As shitësit nuk janë shumë të kënaqur më këtë shitje. Një shitës në Librazhd, thotë se për dallim nga vitet tjera, këtë vit nuk kanë pasur kënaqshëm shitje. Më tej ai konfirmon se qytetarët nuk kanë para për të blerë drutë e stinës dhe kërkojnë të parapaguajnë ose lenë kapar në masën e çmimit të vjetër. Pjesa tjetër borxh.
Prej shumë vitesh kjo ka qenë alternativa e parë e ngrohjes në këtë qytet. Qytetarë të shumtë shprehen se ngrohja me dru është shumë ekonomike. Gjithashtu nga interesimi jonë nëpër dyqane industriale, numri sobave me dru të shituara pëson rritje nga viti në vit. Megjithëse Librazhdi ka shumë burime dhe ekonomi pyjore për të cilat furnizojnë me dru qytetin por jo vetëm, tregu mbetet informal dhe banorët gjenden sot përballë faktit të çmimeve të larta dhe që vendosen sipas preferencave të shitësve pa marr parasysh nivelin e jetesës së zonës.
*Ky artikull është realizuar në kuadër të projektit"Siguria e konsumatorit në lidhje me produktet joushqimore" zbatuar nga Qendra "Konsumatori shqiptar"
