Nga Gëzim Hoxha*
Shqipëria që nga viti 1995 rreket për tu anëtarësuar në BE, por situatat ndryshme politike nëpër të cilat ka kaluar vendi ynë gjatë këtyre 22 viteve nuk ia kanë mundësuar ende një gjë të tillë. Tani në vitin 2017 ky vend gjendet më pranë dhe më larg BE – së se kurrë ndonjëherë. Ne jemi gati për të hapur negociatat e anëtarësimit. Janë 33 kapituj në të cilët përcaktohen shumë mirë detyrat e shtëpisë, ose plan veprimi për përafrimin e standarteve me ato të BE-së.
Thuhet se negociatat do të fillojnë me kapitujt 22 dhe 23, si më të gjatët dhe më të vështirët ndër ta. Thuhet edhe se një prej kushteve që duhet të plotësojë Shqipëria për tu anëtarësuaar në BE është edhe integrimi i personave me aftësi të kufizuar ose aftësi ndryshe. Po si është gjendja aktuale e kësaj shtrese në vendin tonë?
Nga ato që dëgjojmë themi se në Tiranë është bërë diçka, po ashtu edhe në Fier në qytetin ku edhe banoj shohim se bashkia po ndërmerr hapa të rëndësishëm përsa i përket përshtatjes ose krijimit të një infrastrukture të përdorshme nga këta përsona. Konkretisht çdo rrugë e ndërtuar rishtazi apo e sapo rikonstruaktuar ka edhe pjerrina nëpër trotuare.
Po vetëm se integrimi i kësaj shtrese të popullsisë nuk bëhet vetëm duke përshtatur infrastrukturën. Kjo është një fjalë e madhe dhe përfshin edhe arsimimin dhe punësimin. Çfarë mund ta mbante larg një person me aftësi të kufizuara nga shkolla? Infrastruktura, gjendja ekonomike, dhe diskriminimi. Këto janë premtuar dhe asgjë nuk është bërë pasi vetë shifrat flasin vetë. Shumica e shkollave në qarkun e Fierit janë pa pjerrina e jo më që për ashensorë as që bëhet fjalë.
Si inspektor i Komisionit Qendor të Zgjedhjeve unë i kam prekur vetë këto shkolla. Nuk më hiqet nga mendja një vajzë (duhej të ishte tetraplegjike dhe lëvizte me karrige me rrota) rrinte si e ndrojtur në një shkollë 9 vjeçare të Ballshit. Ajo rrinte krejt e veçuar nga shoqet të cilat kishin zbritur shkallët dhe po i gëzoheshin pushimit të gjatë. Si mund të jetë ndjerë ajo vallë duke parë shoqet e saj poshtë shkallëve? Ose, të shkretët prindër ç’heqin për ta hipur dhe për ta zbritur bijën e tyre. Sikur shkolla të kish pjerrinë dhe ashensor gjithçka do të lehtësohej mjaft për të gjithë.
Po historia e kësaj vajze nuk është e vetmja. Ka edhe plot të tjera. Po filloj nga vetja. Unë jam një lexues i rregullt dhe shkoj të paktën një herë në muaj në bibliotekë. Meqë e kam të vështirë për të zbritur nga shkallët pa u mbajtur (kujtoj se godina e cila shërben si bibliotekë nuk ka as parmak dhe jo më pjerrinë e ashensor), përkulem për tu mbajtur duke prekur pllakat e dyshemesë.
Në bashki të thonë se akoma nuk është vendosur nëse godina do të vazhdojë ende të jetë bibliotekë apo jo. Deri sa të vendoset se çfarë do të ndodhë me të, unë do të vazhdojë të zvarritem për të marrë një libër në bibliotekë. E njëjta gjë më ndodh edhe sa herë shkoj në postën qëndrore për të postuar ndonjë letër. Kush e di sa herë jam rrëzuar rrugëve dhe trotuarëve gjithë gropa e sopa apo të shtruara pa cilësinë e duhur.
Për të vazhduar pak me veten, edhe pse kam 2 diploma në ekonomi ende nuk kam mundur të gjej një punë. Kjo për shkak se si shumë e shumë bashkëvuajtës unë shikohem nga paraqitja e jashtme dhe nuk më është dhënë asnjëherë mundësia të punoj. Edhe pse ka një ligj me një titull shumë domethënës “Për nxitjen e punësimit” në të cilin thuhet se një ndër 25 të punësuar duhet të jetë me aftësi të kufizuara, ligji nuk mund të zbatohet sepse mungojnë masat shtrënguese për titullarët e institucioneve. Mos më pyesni se si ndihem, duhet ta imagjinoni vetë.
Një histori edhe më e dhimbshme është historia e një nëne e cila ka një vajzë obeze, e cila qesh sa herë që dëgjon bashkëmoshataret e saj të qeshin e luajnë dhe e qeshura e saj e bën nënën të qajë. Qan se do që edhe vajza e saj të luajë si gjithë vajzat e moshës së saj ose të paktën, të dalë dhe të ajroset. Ngrihet e shkreta nënë merr një leje në bashki për ndërtimin e një ashensori, bën të pamundurën, po nga që nuk e pyet banorët, ia anullojnë lejen. Në bashki i thonë se duhej ta kishte blerë shtëpinë me ashensor. Kjo ndodh në një kohë kur ligji për përshtatjen e godinave me rpjerrina dhe ashensorë ka dalë që në vitin 1995. Po ligji në fjalë i jep të drejtë edhe komunitetit prandaj nëna e mjerë nuk mund ta gjejë të drejtën askund.
Po kaq e dhimbshme është edhe historia e Denisa Shytit, e cila vuan nga encifalopalidi me dëmtime të lehta anësore. Ajo thotë se ka qarë me dënesë kur aplikoi për patentë dhe i thanë se nuk mund ta ngiste makinën. Kjo gjë i thuhet prerë, pa i dhënë mundësinë për ta provuar nëse me të vërtetë e nget dot apo jo makinën. “Para një muaji nuk më bënë vaksinën që duhej bërë për ne 30 vjeçarët. Ajo infermieria më torturoi lart e posht e si përfundim as nuk më mori në telefon të më thoshte që nuk do ta bëjmë vaksinën”, thotë ajo për Citizens Channel. Si juriste dhe ndjekëse e studimeve për marrëdhënie ndërkombëtare, ajo tashmë ka filluar stazhin e punës pranë bashkisë së Fierit me shpresë se do të gjejë punë një ditë.
Edhe Elior Alushaj, 27 vjeç, ka probleme të mëdha sidomos me lëvizjen pasi vuan nga distrofia muskulare. Baba i një foshnje të sapolindur, ai nuk mundi ta shoqëronte të shoqen kur vizituan për herë të parë të birin në spital. Kjo pasi pediatria ka një pjerrinë e cila për shkak se është shumë e pjerrët nuk mund të përdoret, ndërsa për ashensor as që bëhet fjalë. Ai ankohet edhe se nuk mund të shkoj me familjen e tij në plazh pasi karriget me rrota nuk lëvizin dot në rërë. Aty duhen vendosur ca dërrasa për ta mundësuar një gjë të tillë.
Përveç këtij problemi ai vuan edhe papunësinë. Si kryefamiljar ai e sheh fare të pashpresë të ardhmen e famijes së tij. Ai ka edhe një vëlla tjetër i cili vuan të njëjtën diagnozë por në një shkallë edhe më të rëndë. Nëse Eliori ende mund të ecë, ai lëviz me ndihmën e një karrige me rrota, e cila funksionon me bateri. Të dy jetojnë së bashku me prindërit. Kishin një dyqan të vogël ku shisnin fruta dhe zarzavate por për shkak të taksave të larta e mbyllën se nuk kishin fitim. “Mirë që nuk të punësojnë por edhe kur t’i hap diçka nuk të lenë të punosh pasi taksat i kanë ngritur në qiell”, thotë ai për Citizens Channel.
Po ka edhe më!!! Personat me aftësi të kufizuara nuk mund ta përdorin dot falas shërbimin urban brenda qytetit dhe as me gjysëm çmimi atë ndërqytetas, kjo pasi bashkia nuk i rimburson për diçka të tillë. Ata që lëvizin me karrige me rrota nuk mund ta përdorin këtë shërbim, jo vetëm për shkak të faktit që ai nuk është falas por edhe pse autobuzët nuk kanë ashensor i cili mund t’i ngrinte këta persona me gjithë karrige nga trotuari për në brendësi të autobuzit. Kjo ndodh se kur bashkia ka miratuar licensat nuk e ka vënë një kusht të tillë përfituesve të tyre.
Sa kohë i duhet Shqipërisë të bëhet anëtare e BE-së? Këtë gjë asnjë njeri nuk e di me siguri, po ajo që dihet është se personat me aftësi të kufizuara do t’iu duhet të presin kush e di edhe sa kohë për ta parë veten të integruar dhe mbi të gjitha për të jetuar me dinjitet dhe të pavarur nga të tjerët.
Kështu ata që nuk shikojnë do t’iu duhet të presin edhe për shumë kohë pasi në Fier nuk ka fare semafor e jo më të ketë semaforë që veç të tjerash të thonë fjalët “EC” “NDALO” dhe ‘’PRIT” për të verbërit, apo të ketë shenjat e duhura për fjalët përkatëse për ata që nuk flasin e nuk dëgjojnë ose thjesht të shkruhen elektronikisht fjalët e mësipërme.
Denisa duhet të presë ende për ta bërë atë vaksinën dhe akoma edhe më shumë për ta marrë patentën. Eliorit, Denisës dhe mua do të na duhet ende të presim (nuk mund të paragjykojmë se sa???) për të gjetur një punë.
Dhe përsëri dua të shtroj një pyetje për ta mbyllur, atë që shtrova edhe pak më lart. Si ndihen vallë të përmendurit e këtij artikulli? Këtë duhet ta imagjinoni vetë sepse sado që të përpiqesh ta përshkruash një ndjesi të tillë, më besoni, nuk ka fjalë që ta përshkruajë.
*Gëzim Hoxha është gazetar që jeton në qytetin e Fierit dhe vuan nga sëmundja encifalopalid, e cila prek të gjithë sistemin nervor.
