Në një seri fotografish provokuese, fëmijët e varfër në Indi u vendosën para tavolinave të zbukuruara dhe të mbuluara me ushqime të rreme. Një fotograf italian, Alessio Mamo, i bëri këto fotografi në vitin 2011, si pjesë e një projekti të quajtur “Dreaming Food“. Pasi Fondacioni “World Press Photo” shpërndau fotografitë në Instagram, u krijuan polemika në lidhje me këtë temë. Shumë i konsideruan ato foto jo etike dhe fyese.
Në apologjinë e tij, Mamo e përshkroi dëshirën për t’i treguar një audience perëndimore “në mënyrë provokuese, mungesën e ushqimit”. Ai u sulmua për shkak të mungesës së ndjeshmërisë kulturore dhe shkeljes së etikës fotografike të shekullit të 21-të.
Përkundër rreziqeve të tilla, si studiuese e ligjit publik, unë jam e vetëdijshme se imazhet e vuajtjes shpesh janë pjesë e fushatave të të drejtave të njeriut. Dhe liria e shprehjes, duke përfshirë edhe përfaqësimin vizual, mbrohet nga një traktat i Kombeve të Bashkuara dhe shumë kushtetuta kombëtare.
Megjithatë, në të njëjtën kohë argumentoj për kufizime etike në lidhje me të drejtën për të bërë fotografi.
Çështje morale
Kontradiktat rreth imazheve të ashtuquajtura “pornografi të varfërisë”, të Mamos, nuk janë hera e parë që ngrenë të tilla pyetje.
Një rast i tillë ishte ai i fotografisë bardhë e zi, në vitin 1936, të Firences Owens Thompson që u bë imazhi portret i “Nënës Migruese” gjatë Depresionit. Fotografja Dorothea Lange e bëri fotografinë për Administratën e Zhvendosjes, një agjenci e Re Deal e ngarkuar për të ndihmuar familjet e varfra që zhvendosen.
Ajo tregonte Thompson, me fëmijët e saj që jetojnë në varfëri. Familja mbijetoi me perimet e ngrira dhe zogjtë që gjuanin.
Fotografia kishte për qëllim të merrte mbështetje për politikat e mirëqenies sociale.
Fotografia ngriti disa pyetje morale
Ndërkohë që Lange mori famë, askush nuk e dinte emrin e gruas. Vetëm disa dekada më vonë Thompson u kontaktua dhe ra dakord të tregonte historinë e saj.
Siç doli, Thompson nuk përfitonte asgjë nga “Nëna Migruese” dhe vazhdonte të punonte shumë për ta mbajtur familjen e saj.
Ajo tha: “Nuk kam marrë asgjë nga ajo. Do uroja që ajo të mos e kishte bërë fotografinë time. … Ajo nuk kërkoi për emrin tim, tha se nuk do t’i shiste fotot. Ajo tha se do të më dërgonte një kopje, por nuk e bëri kurrë “.
Thompson u ndje “e hidhëruar dhe e zemëruar” që imazhi i saj u kthye në një “mall” për tu shitur, shkruajtën studiuesit Robert Hariman dhe John Louis Lucaites, në studimin e tyre të imazheve të fuqishme.
Thompson ishte fëmija imazh i epokës së Depresionit dhe ajo ndjente njëfarë krenarie për këtë. Fotoja e saj solli shumë përfitime. Por, ndërkohë ajo pyeti një gazetar, “çfarë të mire po më sjell mua?”
Cili është roli i fotografit?
Një tjetër shembull i mrekullueshëm është një foto e vitit 1993 nga fotografi afrikano-jugor Kevin Carter, e cila tregon një vajzë të re sudaneze dhe një shpend grabitqar pranë saj. Imazhi portret tërhoqi vëmendjen e publikut duke u fokusuar në gjendjen e fëmijëve gjatë kohës së urisë.
Ndryshe nga imazhet e tjera që përshkruajnë fëmijët e uritur, kjo foto theksoi situatën e një viktime të urisë, që zvarriteshin në një stacion ushqimor në Ayod, në Sudanin e Jugut.
Fotoja e Carter fitoi çmimin ‘Pulitzer’ në vitin 1994, por gjithashtu edhe një lumë kritikash. Megjithëse Carter e frikësoi shpendin grabitqar, ai nuk e çoi vajzën në stacionin e ushqimit aty pranë. Fati i vajzës mbetet i panjohur.
Në një ese kritike rreth imazhit, studiuesit Arthur dhe Ruth Kleinman pyetën: “Pse fotografi lejoi zogun grabitqar të lëvizë kaq afër fëmijës dhe çfarë bëri ai pasi bëri fotografinë?
Ata gjithashtu shkruajtën se çmimi Pulitzer u fitua “për shkak të mjerimit (dhe vdekjes së mundshme) të një vajze të vogël pa emër”. Disa të tjerë e quajtën Carter-in “po aq grabitqar sa shpendi Vulture”.
Dy muaj pas marrjes së çmimit Pulitzer, në korrik 1994, Carter u vetëvra. Përveç rrethanave dhe sfidave të tij personale, shënimi i vetëvrasjes zbuloi se ai ishte i përndjekur nga kujtimet e gjalla të vuajtjes që ai dëshmoi.
Pa dyshim, uria, varfëria dhe fatkeqësitë kanë nevojë për vëmendje dhe veprim. Sfida për gazetarët, siç thotë dijetari David Campbell, është të mobilizojnë reagimet publike para se të jetë tepër vonë.
Këto katastrofa kërkojnë ndërhyrje të menjëhershme nga agjencitë qeveritare, përmes asaj që dijetari i të drejtave të njeriut Thomas Keenan dhe të tjerë e quajnë “mobilizim i turpit“, një mënyrë për të ushtruar presion ndaj shteteve për të vepruar dhe për ti shpëtuar ata në rrethana të tmerrshme.
Një përpjekje e tillë shpesh është më efektive nëse përdoren imazhet. Si shtojnë Rakiya Omaar dhe Alex de Waal, bashkë-drejtues të të Drejtave të Afrikës, një organizatë e re e të drejtave të njeriut me qendër në Londër, “Justifikimi më i respektuar për paraqitjen selektive të imazheve të urisë është se kjo është e nevojshme për të shfaqur bamirësinë tonë”.
E vërteta është se këto imazhe kanë një ndikim. Kur James Nachtwey, një fotograf amerikan, bëri fotografi që tregonin urinë në Somali, bota reagoi. Kryqi i Kuq tha se mbështetja publike rezultoi në atë që atëherë ishte operacioni më i madh që nga Lufta e Dytë Botërore. Ishte shumë e njëjtë me imazhin e Carter, i cili ndihmoi në nxitjen e ndihmës në Sudan.
Sidoqoftë, siç thotë Campbell, mbulimi mediatik mund të përforcojë stereotipet negative nëpërmjet një ikonografie të atyre që vdesin urie në vende të “largëta” si Afrika. Argumenti i tij është që individët vazhdojnë t’i paraqesin njerëzit në atë që Kleinmans e quan “mënyra ideologjike perëndimore“.
Në këtë kornizë, individi shfaqet pa kontekst, zakonisht vetëm dhe pa aftësinë për të vepruar në mënyrë të pavarur.
Ndryshimi i përfaqësimeve
Ndërgjegjësimi më i madh i fuqisë së imazheve në kontekste të ndryshme ka ushtruar presion mbi OJQ-të dhe gazetarët që të zhvendosen nga “politika e keqardhjes” në një “politikë dinjiteti”.
Në 2010 Amnesty International lëshoi udhëzime për foto, lidhur me rregullat për imazhet që tregojnë vuajtje. Save the Children gjithashtu hartoi një manual pas kryerjes së hulumtimeve mbi etikën e imazhit në pjesë të ndryshme të botës.
Rregullat kryesore të manualit përfshijnë se subjekti nuk duhet të pozojë, duhet shmangur lakuriqësia dhe duhet që fotografi të konsultohet me subjektin për mënyrën se si do të paraqitet vizualisht. Një shqetësim i madh ka qenë se si nganjëherë subjektet dhe skena mund të manipulohen për të krijuar një imazh.
Ajo që reflektohet është dëshira për të treguar ndjeshmëri më të madhe ndaj statusit të disa subjekteve në fotografi.
Por kjo është më e lehtë të thuhet se sa të bëhet. Sfida e vërtetë në fund të fundit është se imazhet problematike etikisht, që paraqesin viktima në botë, janë shpesh ato që kapin vëmendjen e publikut.
Përfundimisht, shumë mbështeten në standardet e rrepta etike për fotografët. Ajo që ata duhet të kujtojnë, është se shpesh, qëllimet e mira nuk e justifikojnë përdorimin e imazheve të dyshimta të vuajtjes.
*Citizens Channel /F.R/
