Shqipëria ka shkallën më të lartë të zhvillimeve në sektorin e hidrocentraleve. Aktualisht në vend numërohen 692 hidrocentrale, duke përfshirë 179 ekzistuese, 453 të planifikuara për tu ndërtuar dhe 60 hidrocentrale të cilat janë në ndërtim e sipër.
Ky rezultat vjen nga një studim i publikuar në Balkanrivers.net ku thuhet se sektori i hidrocentraleve po lulëzon në Evropë edhe pse shumica e potencialit hidrocentral në kontinent tashmë është shfrytëzuar. Një pjesë e madhe e rritjes është për shkak të zhvillimit të hidrocentraleve të vegjël (0,1-10 MW).
Dendësia e hidrocentraleve në Evropën Perëndimore është jashtëzakonisht e lartë. Vendet e Ballkanit, veçanërisht Shqipëria, kanë akoma shumë lumenj të paprekur nga pikëpamja hidromorfologjike – por këta lumenj me rrjedhë të lirë janë në rrezik të madh duke pasur parasysh zhvillimin e shpejtë të digave në rajon.
Ka një presion të jashtëzakonshëm mbi lumenjtë në të gjithë kontinentin përmes ndërtimeve të hidrocentraleve, pavarësisht rregullave të BE-së që duhet ti kufizojnë ato.
Përveç 21,387 hidrocentraleve ekzistues, janë planifikuar 8,785 të tjera, kryesisht në Alpe dhe në Ballkan.
Në hartën e mësipërme me pika të zeza tregohen digat ekzistuese. Me ngjyrë të verdhë digat që janë në ndërtim e sipër dhe me ngjyrë të kuqe, digat të cilat janë planifikuar të ndërtohen.
Lumenjtë e mëparshëm të paprekur – veçanërisht në Ballkan, do të shkatërrohen. 28% e projekteve të planifikuara të hidrocentraleve janë të vendosura në zona të mbrojtura, kryesisht në parqe kombëtare dhe zonën “Natura 2000”. Studimi gjithashtu tregon një rritje alarmante të hidrocentraleve të vegjël (91%), i cili shkatërron mjedisin ndërkohë që prodhon shumë pak energji.
Natura 2000: është një rrjet ekologjik evropian i zonave të mbrojtura tokësore, bregdetare dhe detare, me qëllim mbrojtjen e habitateve dhe specieve më të vlefshme dhe të kërcënuara në të gjithë Evropën.
Hidrocentralet e vogla vijnë me një ndikim të madh ekologjik sepse ato janë të shumta dhe prishin vazhdimësinë e lumenjve, ndërsa kontribuojnë minimalisht në prodhimin e energjisë elektrike.
Hidrocentralet (shpesh hidrocentrale të vegjël) janë nën zhvillim në të gjitha vendet. Sidoqoftë, ekzistojnë dallime të mëdha të klasave të madhësive dhe dinamikës së zhvillimit. Në vendet e Evropës Perëndimore, rritja e hidrocentraleve është realizuar kryesisht nga hidrocentralet e pompës dhe azhurnimi i hidrocentraleve ekzistues. Në Portugali, vendet e Ballkanit, disa vende të Evropës Lindore dhe Turqi, numri i hidorcentraleve rritet çdo vit. Pikat e nxehta të zhvillimit të mesëm dhe hidrocentrale të mëdhenj në Evropën Perëndimore janë Portugalia, Zvicra dhe Austri. Hidrocentralet në Norvegji dhe Skoci po rriten në mënyrë të qëndrueshme, veçanërisht për hidrocentralet e vegjël dhe ato të depozitimit të pompuar. Zhvillimi më dinamik mund të gjendet në rajonin e Ballkanit, Turqinë dhe disa vende të Evropës Lindore. Shqipëria dhe Turqia po zhvillojnë gjithashtu hidrocentrale të mëdhenj.
Zonat e mbrojtura dhe hidrocentralet
Sipas studimit edhe zonat e mbrojtura nuk kursehen nga zhvillimi i hidrocentraleve: 21% (6.409) hidrocentrale në Evropë janë të vendosura në zona të mbrojtura, me 3.936 hidrocentrale ekzistuese, 2.396 të planifikuara, dhe 77 aktualisht në ndërtim.
Në kategorinë e parë përfshihen:parqet Kombëtare, vendet Ramsar, vendet e trashëgimisë botërore, rezervat e biosferës
në kategroinë e dytë përfshihen: Natura 2000, zonat Emerald për Evropën Lindore, rezervat e natyrës
Në kategorinë e tretë përfshihen: Mbrojtja e peizazhit
Aktualisht kategoria II, e cila përfshin zonat Natura 2000, është shtëpia e hidrocentraleve më të mëdha (4,610). Nga 2,396 hidrocentrale të planifikuara në zona të mbrojtura, 572 janë të vendosura në kategorinë më të lartë të zonave të mbrojtura, e cila përfshin parqet kombëtare, vendet e trashëgimisë botërore, vendet Ramsar ose rezervat e biosferës.
Numri i hidrocentraleve në Evropë është tashmë jashtëzakonisht i lartë dhe mbivendosja e tyre me zonat e mbrojtura zbulojnë një presion të jashtëzakonshëm mbi biodiversitetin e Evropës, dhe për projekte specifike një mosrespektim të ligjeve të Evropës për mbrojtjen e natyrës.
Studimi tregon më tej se ndryshimet domethënëse hidromorfologjike të shkaktuara nga hidrocentralet janë një nga arsyet kryesore pse trupat ujorë nuk po arrijnë statusin e mirë ekologjik nën Direktivën e Kuadrit të Ujit të BE-së. 10 vitet e kaluara tregojnë qartë, për shembull në Ballkan dhe Turqi, se sa shpejt mund të degradohen tërë shtrirjet e lumenjve të pacenuar duke u tharë. Projektet e reja të hidrocentraleve në lumenjtë e fundit të lirë ose duhet të parandalohet. Projektet e planifikuara të hidrocentraleve, veçanërisht në zonat e mbrojtura, nuk duhet të lejohen të ecin përpara duke marrë parasysh ndikimet e tyre të rënda në biodiversitetin e Evropës,-theksohet më tej në studim.
*Citizens Channel /E.K/
