Reporterët pa Kufij (RSF) kanë regjistruar 49 raste të gazetarëve të vrarë në lidhje me punën e tyre në vitin 2019. Kjo shifër i përket periudhës nga data 1 janar deri më 1 dhjetor 2019. Nëse do të krahasohej me mesataren në dekadat e fundit, kjo shifër është më e ulët, një trend që është për shkak të rënies së numrit të gazetarëve të vrarë në konflikte të armatosura.
I pandryshueshëm nga vitet e tjera mbetet numri i vdekjeve në vendet që nuk janë në luftë. Në Meksikë 10 gazetarë u vranë këtë vit, numër i njëjtë me vitin e kaluar. Ndërsa konfliktet në Siri, Irak, Jemen dhe Afganistan sollën më pak vdekje për gazetarët sesa vitet e kaluara.
Rënia e mprehtë e numrit të gazetarëve të vrarë në vitin 2019 (44% më pak se në 2018) është parë në të gjitha kategoritë: 36 gazetarë profesionistë të vrarë (në vend të 66 në 2018), 10 gazetarë jo profesionistë të vrarë (në vend të 13 në 2018) dhe 3 punonjës medieje u vranë (në vend të 5 në 2018).
Për herë të parë, asnjë gazetar nuk u vra ndërsa raportonte jashtë vendit. Të gjithë viktimat u vranë në vendin e tyre. Përqindja e vdekjeve në vendet që nuk janë në luftë (59%) ishte më e madhe se vdekjet në vendet që janë në luftë. Vitin e kaluar, shumica e gazetarëve të vrarë (55%) ishin viktima të një lufte ose një konflikti me intensitet të ulët. Këto shifra shpjegojnë një tjetër veçori: 63% e gazetarëve të vrarë u vranë ose u shenjuan me qëllim. Kjo shifër është 2% më shumë sesa në 2018.
Lindja e Mesme
Evolucioni në konfliktet e vazhdueshme të Lindjes së Mesme është kryesisht përgjegjës për shifrat në rënie. Ky ishte viti më pak vdekjeprurës për gazetarët në Siri që kur filloi lufta e saj civile më shumë se tetë vjet më parë. Dhjetë gazetarë u vranë në vitin 2019, dy prej tyre kohët e fundit gjatë ofensivës ndërkufitare të Turqisë kundër Njësive të Mbrojtjes së Popullit kurd (YPG) dhe një i treti gjatë një sulmi ajror rus në rajonin e Idlib. Siria vazhdon të renditet si një nga dy vendet më vdekjeprurëse në botë për median (së bashku me Meksikën), por numri i tyre tani është shumë më i ulët se në vitet më të errëta të 2012 dhe 2013, me një numër gazetarësh të vrarë prej 64 dhe 69 respektivisht.
Ndërsa Shteti Islamik u tërhoq përsëri në kufijtë lindorë të Sirisë, në zonat që tani kontrollohen nga forcat arabe dhe kurde të mbështetur nga një koalicion ndërkombëtar, reporterët dhe fotografët e huaj ishin në gjendje të mbulojnë fundin e kalifatit të vetëproklamuar të Shtetit Islamik pa vuajtur asnjë viktimë.
Jemen
Numri më pak vdekjeprurës i këtij viti në Jemen (2 të vdekur krahasuar me 8 në 2018) është mbi të gjitha tregues i një rënie në aktivitetin e raportimit nga gazetarët jemenas sesa luftimet. Gjithnjë e më pak gazetarë jemenas janë në gjendje të punojnë me kushtet e pranueshme të sigurisë. Për shkak edhe të rreziqetveqë lidhen drejtpërdrejt me luftimet, gazetarët gjithashtu janë pre e sulmeve, rrëmbimeve ose arrestimeve në mënyrë arbitrare nga forcat e ndryshme luftarake. Ata gjithashtu rrezikojnë të keqtrajtohen dhe torturohen para se të dënohen me vdekje (shih Seksioni 5 – Gazetarët e mbajtën peng).
Informacioni që Reporterë pa Kufij ka arritur të mbledhë në Jemen konfirmon se rreziqet janë rritur deri në atë pikë sa shumë gazetarë kanë zgjedhur të ndalojnë punën. Një ish-redaktor i gazetës Al Tafaseel tani shet mallra të dorës së dytë. Një ish-reporter për të përditshmen Al-Thawra tani po punon si kamerier i restorantit në kryeqytet, Sanaa. Një gazetar që punonte për gazetën Akhbar al-Youm tani po shet akull.
Afganistan
Në Azinë Qendrore të Jugut, mbulimi i mediave gjithashtu ka rënë në Afganistan. Numri i korrespondentëve të huaj me qendër në Kabul është përgjysmuar që nga viti 2014. Rënia e pranisë dhe raportimit të mediave të huaja mund t’i atribuohet përkeqësimit të kushteve të sigurisë (për shkak të një rritjeje të sulmeve me bomba kundër civilëve) dhe në një rënie të interesit ndërkombëtar të mediave, i lidhur pjesërisht me tërheqjen graduale të trupave të huaja.
Faktorë të tjerë gjithashtu ndihmuan në zvogëlimin e numrit të gazetarëve të vrarë në Afganistan në vitin 2019 në 5 – të krahasuar me 16 në 2018, 15 në 2017 dhe 10 në 2016. Për dallim nga vitet e kaluara, bombat dhe sulmet që shenjonin drejtpërdrejt gazetarët ose mediat ishin më pak vdekjeprurëse. Gazetarët afganë kanë mësuar të minimizojnë ekspozimin e tyre në grupe dhe të zvogëlojnë lëvizjet e tyre në mënyrë që të kufizojnë mundësinë e synimit. Diku tjetër, reporterët janë gjithnjë e më të përgatitur dhe trajnuar për zonat e konfliktit dhe shpesh furnizohen më mirë me pajisje mbrojtëse. Të gjitha këto ndihmojnë për të zvogëluar rreziqet në një terren armiqësor.
Amerika Latine vendos rekordet më të këqija
Rënia e numrit të gazetarëve të vrarë në vendet e luftës ka zhvendosur vëmendjen në një realitet shpesh të harruar, se Amerika Latine vazhdon të jetë një rajon veçanërisht i paqëndrueshëm dhe i rrezikshëm për median. Me gjithsej 14 gazetarë të vrarë në vitin 2019 (dhjetë në Meksikë, dy në Honduras, një në Kolumbi dhe një në Haiti), Amerika Latine është bërë aq vdekjeprurëse për gazetarët sa Lindja e Mesme me të gjitha konfliktet e saj të brendshme. Graviteti i situatës mund të jetë më i keq se sa sugjerojnë këto shifra sepse, në tërësi, tetë gazetarë të mëtejshëm u vranë në Brazil, Kili, Meksikë, Honduras, Kolumbi dhe Haiti në vitin 2019, por çështjet e tyre ende nuk janë shtuar në barometrin e Reporterëve pa Kufij, sepse ato janë ende duke u verifikuar. Ngadalësia dhe dështimet e sistemit gjyqësor në këto vende e bëjnë më të vështirë përcaktimin e fakteve të këtyre vrasjeve.
Rreziqet e sotme – raportimi investigativ dhe mbulimi i protestave
Tre gazetarë janë plagosur gjithashtu, njëri prej tyre seriozisht, ndërsa mbulonin protestat në muajt e fundit në Haiti, i cili është larg nga të qenit unik në këtë drejtim. Shpërthimi i trazirave dhe protestave të shikuara në shumë vende të botës ka paraqitur një sfidë të vërtetë sigurie për reporterët.
Numri i gazetarëve të ndaluar vazhdon të rritet. Në mbarë botën, gjithsej 389 gazetarë u mbajtën në lidhje me sigurimin e lajmeve dhe informacioneve në fillim të dhjetorit 2019. Kjo është 12% më shumë se numri i mbajtur në të njëjtën datë të vitit të kaluar, i cili ishte nga ana e tij 7% më shumë se Figura 2017. Vetëm numri i gazetarëve jo-profesional ka rënë. Përqindja e grave në mesin e gazetarëve të ndaluar është e njëjtë me vitin 2018, përkatësisht 8%.
Shifra e 389 gazetarëve të ndaluar nuk përfshin shumë gazetarë që janë arrestuar në mënyrë arbitrare për disa orë, ditë apo edhe javë gjatë vitit të kaluar. Monitorimi i Reporterëve pa Kufij ka vërtetuar se kjo shifër gjithashtu është rritur ndjeshëm për shkak të protestave që janë zhvilluar në shumë vende si Algjeria dhe Hong Kongu, të cilat janë shoqëruar me një rritje të sulmeve ndaj gazetarëve, si në Kili dhe Bolivi.
Reporterët pa Kufij kanë arritur të konfirmojë praninë e 26 gazetarëve në burgjet e Sirisë, por shifra e vërtetë është ndoshta më e lartë. Qindra gazetarë profesionistë dhe qytetarë-gazetarë janë arrestuar ndër vite por të gjitha gjurmët e tyre janë humbur në burgjet e regjimit. Qeveria e Asadit njohu vitin e kaluar, duke lëshuar të dhëna të azhurnuara civile, se qindra persona të zhdukur vdiqën në paraburgim, përfshirë gazetarin Niraz Saie.
Asnjë drejtësi në Turqi
Turqia vazhdon të mbetet një nga burgosësit më të mëdhenj në botë për personelin e mediave dhe vazhdon t’i ekspozojë ata në një sistem drejtësie krejt arbitrare. Dhjetëra gazetarë dhe përfaqësues të mediave u lanë të lirë gjatë vitit pas përfundimit të dënimeve me burg ose si rezultat i një vendimi të ri gjyqësor, por rreth dhjetë të tjerë vendosën mërgim të vetë-imponuar për të shmangur një gjykim arbitrar. Rreziku i ndjekjes penale është rritur sepse, si dhe akuzat e zakonshme të “propagandës terroriste”, “bashkëpunimit me një organizatë të paligjshme” dhe”anëtarësimi në një organizate të paligjshme”, gazetarët tani mund të akuzohen për “fyerje të presidentit”. Kjo i ndodhi Ozan Kaplanoğlu, një gazetar në qytetin e Bursa dhe përfaqësuesi lokal i Shoqatës së Gazetarëve Progresivë (CGD). Dhjetëra përfaqësues të tjerë të mediave aktualisht janë në burg dhe ndiqen penalisht nën akuzën e “përkatësisë në grupe politike të paligjshme ose terroriste”.
Gazetarët e mbajtur peng
Në të gjithë botën, të paktën 57 gazetarë aktualisht mbahen peng, pothuajse i njëjti numër si vitin e kaluar. Gazetarët e mbajtur peng janë akoma të përqendruar në katër vende të njëjta (Siri, Jemen, Irak dhe Ukrainë) dhe këtë vit nuk ka parë ndonjë lëshim të rëndësishëm pavarësisht ndryshimeve të mëdha në Siri, të cilat janë një burim shqetësimi për fatin e shumë prej atyre që mbahen peng atje.
Të mbajturit peng : Reporterët pa Kufij i konsideron gazetarët si peng kur ata po mbahen nga aktorë jo-shtetërorë, të cilët kërcënojnë se do t’i vrasin ose plagosin ata, ose vazhdojnë t’i mbajnë ata si mjete presioni ndaj një pale të tretë (një qeveri, organizatë ose grup) me qëllim të detyrimit të palës së tretë për të ndërmarrë një veprim të veçantë. Pengjet mund të merren për arsye politike ose për arsye ekonomike (për shpërblesë) ose të dyja.
*Citizens Channel /E.K/
