Prej më shumë se katër vitesh, Banka Kombëtare Tregtare në Durrës, qëndron e mbyllur. Jashtë godinës historike është vendosur një tabelë, e cila informon për ambientin e ri ku po kryen shërbimet banka, duke mos dhënë detaje mbi projektin e restaursimit.
Një urdhër i Ministrisë së Kulturës në vitin 2018 e shpalli Bankën Kombëtare Tregtare të Durrës monument kulture të kategorisë II.
Drejtuesi i kompanisë private që po kryen punimet, Mhill Gjoka, i tha Citizens Channel se punimet do të përfundojnë në fund të 2023 dhe kati i fundit i godinës do të kthehet në një muze të hapur për vizitorët.
Asnjë urë komunikimi midis investitorit privat dhe institucioneve shtetërore
Miratimi i Projektit “Restaurim i Bankës së Shtetit (sot BKT), Durrës ” me subjekt aplikues “A.Gjoka sh.p.k ” është miratuar nga Këshilli Kombëtar i Trashëgimisë Kulturore Materiale (KKTKM) me vendimin nr. 511 Prot., datë 13.11.2018. Edhe pse projekti është miratuar nga KKTKM, përfaqësuesit e institucioni shprehen se nuk është lajmëruar për nisjen e punimeve.
“Pranë institucionit tonë nuk është administruar asnjë njoftim zyrtar lidhur me fillimin e punimeve lidhur me projektin “, konfirmon për Citizens Channel KKTKM.
Lida Miraj
Edhe hartuesja e projektit të restaurimit, arkitektja Lida Miraj pohon gjithashtu se nuk ka marrë asnjë lajmërim për nisjen e zbatimit të projektit të restaurimit.
“Normalisht Ministria e Kulturës duhet të kërkojë prezencën e specialistëve të restaurimit aty, sesi është puna nuk e di, nuk di çfarë të them, por nuk kam asnjë njoftim zyrtar dhe as gojor nga Banka Kombëtare”, shprehet Miraj.
Arkitekti Kreshnik Merxhani shpjegon se ndryshimi i ligjit “Për Trashëgiminë Kulturore dhe Muzetë” në vitin 2018 i dha të drejtë subjekteve private të kryejnë vetë kolaudimin dhe supervizimin e punimeve në objektet monument kulture.
“Prandaj e kemi ngritur zërin sepse ka qenë detyrim i shtetit, ligji ri e delegon edhe këtë, e tenderon, privati mund të marrë dikë që nuk është projektuesi fare. Por pavarësisht, subjekti privat duhet të bëjë një njoftim në Drejtorinë e Trashëgimisë në Tiranë”, shpjegon Merxhani.
“Restaurim” është vlerësimi i thelbit origjinal të vlerave të pasurive kulturore nëpërmjet ndërhyrjeve për ndalimin e degradimeve të mëtejshme, nxjerrjen në pah të vlerave kulturore dhe transmetimin e tyre. Në rastin e vlerave të trashëgimisë kulturore të paluajtshme, që gjenden në zona të deklaruara me rrezik sizmik, sipas ligjeve në fuqi, restaurimi përfshin edhe ndërhyrjet për përmirësim strukturor.
Kthimi në identitet i monumentit
“Është banka e parë e ndërtuar në Shqipëri, në vitin 1925, arkitekti është Italian, Morpurgo, nga arkitektët më të mirë në Itali, të periudhës“, thotë Lida Miraj.
Godina e Bankës Tregtare u ndërtua në vitin 1928. Themelet e saj janë mbi kullën juglindore të rrethojës bizantine, e quajtur “Bastioni i Madh”. Ndërtesa është projektuar nga arkitektë italianë dhe realizuar nga mjeshtrat durrsakë. Nga ana kompozicionale hyn në veprat e stilit Barok, që përdoret për herë të parë në vendin tonë.
Një skulpturë gruaje që qëndron mbi fasadë njihet nga qytetarët e Durrësit si mbretëresha Teuta, megjithëse ekspertët dhe historianët provojnë të kundërtën.
Restauratori Genci Hajdari, i cili po punon aktualisht për rikthimin e skulpturës në origjinalitet tregon se ajo është dëmtuar nga ndërhyrjet e mëparshme.
Genci Hajdari
“Kanë përdorur allci dhe allci ose çimento bruto, këto e kanë dëmtuar veprën pa masë. Unë tani jam munduar ti heq të tëra këto, çimenton dhe allçiun dhe po e ribëj, jo për ta rikthyer në fillim të veprës, as nuk kthehen veprat e artit, edhe pse është e re, 100 vjeçe, por të paktën kjo të jetojë 100 vjet të tjera pa probleme”, tregon restauratori ndërsa punon mbi skulpturën.
Hajdari përfundon se restaurimi i figurës së Teutës, pritet të përfundojë përpara nisjes së sezonit të shirave, pasi faktori kohë ndikon përgjatë restaurimit të monumenteve.
